Şener Güdekli'den Berlin mektubu 

Suriye’nin modern tarihinde birçok etnik ve mezhepsel kimlik paranteze alınmış, bazıları ise tarihsel bağlamından koparılarak ya yok sayılmış ya da sessizce asimile edilmiştir. Bu bağlamda, Suriye Cumhurbaşkanı Ahmet Şara Golanî adını duyduğumda aklıma ilk gelen, bir soyadı olmaktan öte bir coğrafyaya ve kökene dair sessiz bir işaretti: Golan Türkmenleri.

Sayın Golanî’nin biyografisi hakkında açık ve net bilgiler sınırlı olsa da, Hülya Arslan Erol’un titizlikle kaleme aldığı “Suriye Golan Türkmenlerinin Ağzı” başlıklı makale ve bazı tarihsel veriler ışığında şu kanaate ulaştım: Ahmet Şara Golanî, Bayat boyuna mensup bir Türkmen kökenli olabilir.

Golan: Bir Türkmen Coğrafyasıydı

Golan Tepeleri, bugün İsrail-Suriye sınırında yer alan tartışmalı bir bölge olarak bilinse de, aslında çok daha eski bir hafızaya sahiptir. 1967’deki “Altı Gün Savaşı” sırasında İsrail tarafından işgal edilen bu bölge, yüzyıllar boyunca Bayat, Afşar, Beydili ve Salur boylarından Türkmenlerin yaşadığı kadim bir coğrafyaydı.

Tarihçiler, özellikle 13. yüzyılda Moğol istilaları sonrası Kayseri ve Sivas çevresinden göç eden Türkmenlerin Suriye’ye geçtiklerini ve burada geniş yerleşim ağı kurduklarını yazar. Ünlü Memlük sultanı Baybars döneminde, 40 bin hanelik Türkmen nüfusu, Gazze’den Antakya’ya kadar Haçlılardan arındırılan bölgelere bilinçli olarak yerleştirilmişti.

Türkmenlerin Direnişi ve Golan’daki Varlığı

Golan’daki Türkmen varlığına dair belki de en çarpıcı bilgilerden biri, 1261 yılında 900 Haçlı şövalyesi, 1500 Türkopol ve 3000 savaşçının Golan’a yaptığı saldırının Türkmenlerce püskürtülmüş olmasıdır. Bu zafer, sadece askeri bir başarı değil; bir kimliğin, bir kültürün coğrafyada nasıl kök saldığının da göstergesidir.

Osmanlı arşivlerinde, Kuneytra ve çevresinde 100.000’e yakın Türkmen’in yaşadığı belirtilir. Bu rakam, Suriye’nin diğer bölgeleriyle birlikte toplamda 750.000 Türkmene kadar ulaşmaktadır.

Bugün Nerede Bu Halk?

Bugün ne yazık ki Golan Türkmenleri büyük ölçüde dağıtılmış, köyleri terk edilmiş ya da işgal nedeniyle boşaltılmıştır. Türkmenler, Kuneytra, Safad ve Taberiyye gibi bölgelerde 13 köyde yaşamaktaydılar: Kadiriyye, Aynül-Kara, Dabbiya, Ahmediyye, Ayn Simsim, Mugayyir gibi köyler, artık sadece arşiv kayıtlarında yaşıyor.

Ve en hüzünlü kısım şu: Bu halkın dili, Gaziantep lehçesine, Azerbaycan ve Irak Türkmen ağzına yakındır. Fakat asıl yakın oldukları şey, unutulmaktır.

Bir İsimden Yola Çıkan Hafıza

Ahmet Şara Golanî ismi bugün sadece bir devlet başkanı unvanıyla anılabilir. Ancak bu isim, aynı zamanda bir kökenin, bir topluluğun, bir tarihin sessiz izlerini de taşır. Belki kendisi bu kimliğini dillendirmez. Belki de modern Suriye siyasetinin katı merkeziyetçiliği buna izin vermez. Ama biz hatırlayabiliriz.

Çünkü coğrafyalar sadece sınırlarla değil, isimlerle, dillerle, hikâyelerle yaşar.

Ve Golan, sadece bir tepe değil, bir Türkmen hafızasıdır.