EKONOMİNİN KARA YILI: 2008… 30 TRİLYON DOLAR BUHAR OLDU! İŞTE DÖNÜM NOKTALARI! 

Yüksek riskli mortgage kredilerinde başlayan küresel kriz, dünya piyasalarında 2008 yılına damgasını vurdu. 2007 ağustosunda start alan ve özellikle 2008’in son çeyreğinde Lehman Brothers’ın 613 milyar dolar batırarak iflas etmesiyle hız kazanan küresel kriz gelişmiş ve gelişmekte olan tüm ülke piyasalarını yıktı geçti. Krizin önüne geçmek için Merkez Bankaları para musluklarını açtı, faizleri ‘sıfır’ seviyesine kadar çekti ama krizin reel sektöre de sıçraması, gelişmiş ülkelerin ekonomilerinin resmen durgunluğa girmesi dünya borsalarında sert düşüşlere neden oldu. Dünyanın dev otomobil şirketlerinin, bankalarının piyasa değerleri yüzde 80 civarında eridiği yurtdışı borsalarda 30 trilyon dolar buhar oldu. World Federation of Exchanges’ın verilerine göre 2007 yılını toplam 60.8 trilyon dolar piyasa değeriyle kapatan dünya borsalarının toplam değeri kasım sonunda 31.2 trilyon dolara düştü.

BÜYÜK BUHRANDAN KÖTÜ

ABD borsalarının gösterge endekslerinden S&P 500, bir yılda yüzde 40 değer kaybederek 1929’daki Büyük Buhran döneminden bu yanaki en kötü performansını gösterdi. S&P Financial endeksi ise Citi, Morgan ve Goldman’ın devasa kayıplarının etkisiyle yüzde 60 civarında düştü. Dow Jones 13 bin seviyelerinden 9 bin seviyelerine kadar geriledi. Almanya’nın DAX endeksi bir yıl içinde 8 bin puandan 4 bin 800 civarına gerilerken en çok kaybeden ise yüzde 72’lik düşüşle Rus Borsası oldu. Öte yandan başta petrol olmak üzere emtia fiyatları açısından da 2008 pek parlak geçmedi. 2008 yılının ilk yarısında büyüme hızının sürmesi ve tüketimin hızlı şekilde devam etmesi ile gıda ve emtia fiyatlarında sert yükselişler gerçekleşti. Özellikle petrol fiyatlarında hedge fonların spekülatif işlemleri ve yüksek likidite ile rekor seviyeler gerçekleşti.

PETROL REKOR KIRDI

TEMMUZ ayının ortasında 147 dolara kadar yükselen petrol fiyatları, resesyon ve fonların satışıyla aralık ayı sonu itibariyle 35 dolara kadar gevşedi. Altın fiyatlarında da 2008 yılı başında yüksek likidite ile 1000 dolara kadar yükselişten sonra 700 dolara kadar düşüş gerçekleşti, ancak alternatif yatırım araçlarının azalması ile cazibesi artan altında 850 dolara kadar tekrar yükseliş gerçekleşti. Euro/dolar paritesi ise önce 1.60 seviyesine yükseldi. Daha sonra borç kapatma eğilimi dolara talebi artırınca 1.23’e gerileyen parite, ABD’de sıfır faiz dönemiyle tekrar 1.40 seviyesine yükseldi.

Umutlar 2009 sonuna

2009’da yurtdışı borsalarda ilk başta fazla bir değişiklik beklenmiyor. Dünya ekonomisinde büyümenin olmadığı bir ortamda hisse senedi piyasalarının performansı da zayıf kalmaya devam edeceği tahimin ediliyor. 2010 yılında küresel ekonomiler sınırlı da olsa toparlanmaya başlayacak ve piyasalar bu beklentiyi önümüzdeki yılın son çeyreğinden itibaren fiyatlamaya başlayacağı tahmin ediliyor. Ancak yaşanacak yükseliş süreci 2003-2007 arasındaki kadar kuvvetli olması zor görünüyor. 2009 yılında düşen taleple birlikte emtia fiyatlarında da kalıcı yükselişlerin olmayacağı kaydediliyor.


Sıfır faiz dönemi başladı


 

 Paranın ibresi TL’yi gösteriyor

2009’DA döviz piyasasında 2008’indekine benzer bir dalga beklenmezken kur tahminleri en yüksek 1.65 YTL olarak yapılıyor. Gelişmiş ülkelerde faiz oranlarının sıfır seviyesine çekilmesi ve enflasyonun düşüş trendine girmesi Merkez Bankası’nın da elini güçlendiriyor. Merkez Bankası’nın 2009’da da politika faiz oranlarını yüzde 13-13.5 seviyesine indireceği tahmin ediliyor. 2008’de yüzde 21 seviyesini geçen bono faizlerinin de 2009’da yüzde 16’ya hatta yurtdışında risk iştahına bağlı bu seviyenin de altına gerilemesi bekleniyor. 2008’de 21 bin seviyesinin altını gören ve küresel krizden en fazla yara alan İMKB ise 2009’dan daha umutlu. İMKB endeksiyle ilgili uzmanların tahminleri 34-36 bin seviyelerinde yoğunlaşıyor. Uzmanlar ise 2009’da yatırımcılara sabit getirili enstrümanları yani TL’yi öneriyor.

Türk Telekom borsaya geldi

2008 yılı halka arzlar açısından da hayli kısıtlı bir yıl oldu. Yılın en önemli büyük halka arzı Türk Telekom’la gerçekleşirken, şirketin hisseleri 16 Mayıs’ta gong çalma töreniyle işlemler başladı. 2009’da İMKB’de KOBİ piyasası başta olmak üzere yeni piyasaların açılması planlanıyor. Ayrıca İMKB seans salonunda da yenileme çalışmaları sürecek.

IMF anlaşması krize karşı Türkiye’nin kalkanı olacak

Krizi ihracattaki düşüşün etkisiyle ekonomide yavaşlama olarak hisseden Türkiye’nin piyasalardaki çalkantıya karşı en büyük silahı IMF’yle yapılacak yeni stand-by anlaşması.

2008 yılında yurtdışındaki gelişmelere bağlı kan kaybeden yurtiçi piyasaların, 2009’da daha krize daha dirençli olması bekleniyor. Özellikle IMF ile yapılacak anlaşmanın yurtdışındaki yatırımcılara olumlu mesaj vereceği, bunun da TL’nin dolar karşısındaki olası dalgalanmasını en aza indireceği tahmin ediliyor.

RİSKTEN KAÇINMA DALGASI

2009’DA kriz oyununda sahne gelişmekte olan piyasaların olacak. Uzmanlar, krizin 2009 yılında derinleşeceği, 2010 yılından itibaren de atlatılmaya başlanacağı belirtiyorlar. 2008’i yüzde 40’a varan kayıplarla kapatan gelişmekte olan piyasalara ait para birimleri, riskten kaçınma dalgasının yükselmesi ile FED ve BOJ’un sıfır faizinin tadını çıkaramayacağı belirtilirken IMF ile anlaşmaya varılmasının dünyadaki bu dalganın TL’ye vereceği zararı azaltacağı kaydediliyor. Türk Lirası 2008’in ilk günlerinde dolar karşısında 1.150 seviyesine kadar düştükten sonra ağustos ayında bir ara 1.151 seviyelerini görmüştü. Kur yılın son günlerinde 1.51 YTL seviyesinde işlem görüyor. Uzmanlara göre ise YTL’nin 2009 falını Uluslararası Para Fonu (IMF) ile varılacak bir anlaşma çizecek. IMF ile anlaşmanın 2009’da YTL’yi de vuracak olan ‘riskten kaçınma dalgası’nın boyunu kısaltacak. Hatta YTL’nin değerlenmesi için önünün açılacağı öngörülüyor. IMF anlaşması sadece TL’yi değil TL’ye bağlı enstrümanlara da yarayacak. İMKB’nin ise para piyasalarındaki dirence olumlu tepki vermesine karşın daha çok yurtdışı borsalara endeksli seyir izlemesi bekleniyor. Krizin dibine ulaşıldığına yönelik kesin görüş olması durumunda ise borsalarda ralli kaçınılmaz olacak. Fakat uzmanlar böyle bir sinyalin en erken 2009’un ilk yarısının sonlarında alınabileceğine dikkat çekiyorlar.

Türkiye’nin krize karşı avantajları fazla

Avantajlar 

Emtia fiyatlarının gerilemesi, Türkiye’nin ithalat faturasını azaltıyor. 

Beyaz eşya gibi bazı sektörler ucuz sürünlerde Avrupa’da pazar payı elde ediyor. 

Avrupa ithalatını büyük ölçekli siparişle çalışan Asya ülkelerinden esnek üretim yapabilen Türkiye’ye kaydırıyor. 

Kamu borç dinamikleri çok daha sağlam. 

Bankacılık sektörü son yıllarda yapılan düzenlemeler sayesinde çok daha güçlü. 

Bireylerin borçluluk seviyesi düşük. 

Kurlar yükselince bireylerin döviz satması dalga boyunu azaltıyor.

Dezavantajlar 

Başlıca ihracat piyasamız olan AB ülkelerinde talep keskin bir şekilde daralıyor. 

İhraç mallarımızın büyümeye duyarlı sektörlerde olması sanayimizi olumsuz etkiliyor. 

Tasarruf açığının olması, finansman ihtiyacını ortaya çıkartıyor. 

Dünyada likiditenin daralması, özel sektörün finansman bulmasını zorlaştırıyor. 

Şirketlerin açık pozisyon taşımaları döviz kurundaki oynaklıkların ekonomiye maliyetini artırıyor.

Kaynak: İş Yatırım

En çok kaybettiren hisseler

Hisse Yıllık değ. (%)

Pera GMYO -86,97

Esem Spor Giyim -86,92

Doğan Yayın Hol. -86,34

Global Yat. Holding -84,83

Sönmez Pamuklu -83,93

Viking Kağıt -83,06

Reysaş Lojistik -82,35

Sönmez Filament -82,26

Koza Madencilik -82,19

Yapı Kredi Koray GMYO -82,04


En çok kazandıran hisseler

Hisse Yıllık değ. (%)

Okan Tekstil 416,67

AFM Film 172,94

Gübre Fabrik. 159,99

Feniş Alüminyum 110,74

Eminiş Ambalaj 64,24

Bossa 46,96

Fenerbahçe Sportif 40,51

İstanbul Altın BYF 34,29

Galatasaray Sportif 29,76

FTSE İst. Bono B Tipi BYF 18,11

Ekonomiye damga vuran sıcak günler

14 TEMMUZ: Mortgage krizi sonrasında büyük yara alan ABD’nin en büyük konut finansman şirketleri Fannie Mae ve Freddie Mac için büyük bir kurtarma operasyonu başlatıldı.

16 TEMMUZ: Konut edindirme yardımını da (KEY) öngören tasarısı TBMM’de kabul edilerek, yasalaştı.

23 TEMMUZ: Danimarkalı Carlsberg, Tuborg’u İsrailli Central Bottling Company’e sattı.

24 TEMMUZ: Mecidiyeköy’deki eski likör fabrikası arazisinin ihalesinde, 425 milyon YTL ile idareye en yüksek payı, Aşçıoğlu İnşaat-Ofton İnşaat-Meydanbey İnşaat-Omak İnşaat Ortak Girişimi verdi.

28 TEMMUZ: Rusya’nın petrol şirketi Lukoil, AKPET’in tamamını 500 milyon dolara satın aldı.

31 TEMMUZ: Doğalgaz fiyatları konutlara yüzde 16.88, sanayiye yüzde 18.77 yansıyacak şekilde artırıldı. AK Parti’nin kapatılmaması yönündeki kararı piyasalar, iş dünyası ve yatırımcılar tarafından olumlu karşıladı.

7 AĞUSTOS: Vestel, Danimarkalı Vestfrost’u satın aldı.

27 AĞUSTOS: Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz, 1 Ocak 2009’dan itibaren paradan ‘yeni’ ibaresinin kaldırılacağını ve yeniden Türk Lirası’na geçileceğini bildirdi.

9 EYLÜL: Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) genel kurulunda seçimi Mehmet Büyükekşi kazandı.

21 EYLÜL: ABD Başkanı Bush, mali sistemi düzeltmek için gerekli 700 milyar dolarlık kurtarma paketini Kongre’ye gönderdi.

23 EYLÜL: TOKİ’nin Ataköy arazisi ihalesinde 850 milyon YTL ile en yüksek teklifi Sinpaş-Kat Turizm verdi.

10 EKİM: İMKB bir günde 17 milyar dolar eridi ve 3 yıl geriye gitti. Dolar 1.44 YTL’yi gördü.

13 EKİM: 2008 Nobel Ekonomi Ödülü’nü ABD’li Paul Krugman aldı.

23 EKİM: S&P, Türkiye’nin kredi notunu teyit ederken görünümünü durağana çevirdi.

1 KASIM: İhracat 32 ay sonra ilk kez geriledi. Ekim ayı ihracatı yüzde 1.87 düşüşle 9.5 milyar dolar oldu.

5 KASIM: Ekim ayı binek ve hafif ticari araç satışlarında ise geçen yılın aynı ayına göre yüzde 37.6 düşüş oldu.

18 KASIM: Sanayi Bakanı Zafer Çağalayan, esnaf ve sanatkarlarla KOBİ’lere 350 milyon YTL tutarında kredi kullandırılacağını bildirdi.

20 KASIM: Seyrantepe/Ali Sami Yen Stadı projesiyle ilgili, Eren Talu/Alke İnşaat Ortaklığı ve BAE merkezli Dhabi/Zarooni ortaklığı arasında işbirliği anlaşması imzalandı.

22 KASIM: ‘Varlık barışı’ denilen kanun Resmi Gazete’de yayımlandı.

28 KASIM: Üçüncü nesil mobil iletişim sistemleri (3G) ihalesi yapıldı. İhalede Turkcel A Tipi lisansı KDV dahil 358 milyon Euro, Vodafone B tipi lisansa 250 milyon Euro, Avea da C tipi lisansa 214 milyon Euro’ya sahip oldu.

2 ARALIK: Aksu, iplik üretimini yıl sonunda durdurma kararı aldı.

11 ARALIK: New York Savcılığı ve Amerikan Federal Soruşturma Bürosu (FBI), Nasdaq eski patronu, Wall Street’in yatırım danışmanı olan Bernard Madoff’un 50 milyar doları bulan yolsuzluk nedeniyle tutuklandığını açıkladı.

15 ARALIK: 3. çeyrek büyüme hızı yüzde 0.5 oldu.

25 ARALIK: Asgari ücret, 2009 yılının ilk altı ayı içn net 527.13 YTL, ikinci altı net 546.48 YTL oldu.

star