DOLAR 2 LİRA OLABİLİR

Türkiye kamuoyu günlerdir olası bir sınır ötesi operasyonu tartışıyor. Bugün toplanan Bakanlar Kurulu tezkere konusunu görüşüyor. Tezkere yarın da TBMM’ye gelecek. ABD yönetimi ile Ermeni Taslağı ve sınır ötesi operasyon konusunda yaşanan anlaşmazlık nedeniyle yaşanan gerginlik politikanın gündemini belirlediği kadar ekonominin de gündemini belirliyor. Türkiye’nin K. Irak’a olası bir müdahale ihtimalini de göz önünde bulunduran uluslar arası piyasalar petrol fiyatlarının fırlayacağı konusundaki uyarılarını sıklaştırıyor. Diğer yandan ise ABD dolarının hızlı düşüşü ve Dolar-TL paritesinin son yılların en düşük seviyesinde olması piyasalarda farklı şekillerde algılamalara yol açıyor. Türk-ABD ilişkilerinde yaşanan gerginlik ve sınır ötesi operasyon kararının çıkması ile ülkeden hızlı bir yabancı sermaye çıkışı olacağı ve bu durumda da doların 2 lira seviyesine kadar çıkabileceği uyarısında bulunan uzmanlar da var.

Doların şu anki seviyesi ve mevcut beklentilerle ilgili olarak bugün iki ayrı ekonomi yazarının farklı tespitleri basında yer aldı. Referans yazarı Süleyman Yaşar “Dolar 2 lira olabilir” derken, Milliyet yazarı Güngör Uras ise “Dolarcıların beyinlerinin yarısı çalışmıyor” diyerek dolar konusundaki farklı beklentileri çarpıcı şekilde dile getirdiler.

Dolar 2 lira olabilir
Süleyman Yaşar/ Referans
Başbakan R. Tayyip Erdoğan, Şeker Bayramı’nın birinci günü ABD’ye haklı olarak tepki gösterip ”Birilerinin kalkıp da bize Kuzey Irak’la alakalı veya buraya yapılacak bir operasyonla ilgili akıl vermesine ihtiyacımız yok” dedi. Bu mesaj Amerika’da alınınca, ham petrolün varil fiyatları rekor düzeyde arttı. Petrolün varili 84.05 dolara çıktı. Daha önce görülen en yüksek ham petrol varil fiyatı ise 83.90 dolardı.

Petrol fiyatlarının geçen cuma günü birdenbire artmasının nedeni petrol tacirleri tarafından, “Türkiye’nin yapacağı bir sınır ötesi operasyonun ülkenin en istikrarlı bölgesi sayılan Kuzey Irak’ta istikrarı bozacağı” şeklinde açıklandı. Ayrıca şu var: Gelişmekte olan ülkelerin petrol stoklarının azalması da böyle bir sınır ötesi operasyon nedeniyle fiyatların yukarı doğru çıkmasını hızlandıracaktır. Çünkü Türkiye ve Irak, petrol rezervi ve ulaşımı için en önemli iki ülke olarak görülüyor.

Irak, eylül ayında günde 2.18 milyon varil petrol ihraç etti. Ülkenin güneyi daha çok petrol üretmesine rağmen Kuzey Irak ihmal edilemeyecek bir petrol potansiyeline sahip. Kuzey Irak’tan eylülde günde 230 bin varil petrol ihraç edildi.

Türkiye ise Bakü-Ceyhan ham petrol boru hattıyla önemli bir petrol taşıyıcısı durumunda. Bakü-Ceyhan petrol boru hattından günde 700 bin varil ham petrol taşıması yapılıyor. Petrol üretim ve taşımasında böylesine önemli olan iki ülke arasında oluşacak bir sıcak çatışma petrol tacirlerini korkutuyor.

Ham petrol fiyatlarının yükselmesi küresel ekonomide en büyük endişe edilen konulardan birincisi. Çünkü, Amerika’da yaşanan konut sektörü krizinin gelişmiş ülkelere olumsuz etkilerine rağmen, gelişmekte olan ülkelerin hızlı büyümelerini sürdürmeleri dünya ekonomisine önemli katkı sağlıyor. Böylece dünya ekonomisinin büyüme hızı gelişmekte olan ülkeler sayesinde düşmüyor.

Küresel ekonominin büyüme hızını kesecek en önemli konu ham petrol fiyatlarının hızla yükselmesi. Böyle bir gelişme bütün ülke ekonomilerini durgunluğa götürebilir. Bu yüzden petrol fiyatlarındaki yükselme, Amerikan ekonomisi ve diğer gelişmiş ülkelerin büyüme hızlarının düşmesinden daha önemli bir konu olarak görünüyor.

Türkiye ekonomisi için de petrol fiyatlarının yükselmesi en önemli risklerden birini oluşturuyor. Çünkü, Türkiye ekonomisinin talebi esnek olmayan bir ham petrol ihtiyacı var. Bu nedenle artan ham petrol fiyatları cari açığı yüksek düzeyde olan Türkiye’nin riskini daha da artıracak. Artan risk Türkiye’ye sermaye girişinde bir daralmaya neden olursa, Türk Lirası hızla değer kaybedebilir.

Yılbaşına göre lira nominal olarak yüzde 16 oranında değerlendi. Amerika ile gergin bir ortamda Kuzey Irak bölgesine yapılacak bir sınır ötesi operasyon Türkiye’den sermaye çıkışına neden olduğu takdirde lira hızla değer kaybedip bir doların iki lira olabileceği seviye görülebilir. Çünkü Merkez Bankası’nın tüketici fiyat endeksine göre hazırladığı reel kur endeksi, nominal kurla kıyaslandığında tarihinin en yüksek seviyesine çıktı.

Bu arada Türkiye yedi yıldır uyguladığı istikrar politikasıyla güçlü bir ekonomik yapıya ulaştı. Kamu maliyesi son kırk yılda görülmedik şekilde düzeldi. Kamu borç yükü azaldı. Bu olumlu gelişmelere karşın özel sektörün dış borcu arttı. Özel sektör dış borç tutarı 138.5 milyar dolara ulaştı. İşte böyle bir özel sektör borç yüküyle Amerikan ilişkileri dikkatli götürülmediği takdirde, bir Amerikan bankasının Türkiye’den çıkması birçok firmayı zor durumda bırakabilir. Duygusallıktan kurtulup daha gerçekçi bir dış politika izlemekte ve uzun vadeli çıkarlara odaklanmakta fayda var.

Dolarcıların beyinlerinin yarısı çalışmıyor
Güngör Uras/Milliyet

Dr. Yankı Yazgan'dan öğrendiğimize göre, kaybettikleri halde halkımızın dolarlarını elden çıkarmamasının, kaybettiklerini göre göre dolar satın almasının nedeni, bu durumlarda insan beyninin yarısının çalışmaması imiş.
Doların fiyatı devamlı düşerken eylül ayının ilk 21 gününde (31.8.2007 ile 21.9.2007 tarihleri arasında) halkın bankalardaki ABD doları hesaplarının 50.7 milyar dolardan 53 milyar dolara çıkması, 2.7 milyar dolar artmasının nedenlerini Dr. Yankı Yazgan'ı dinledikten sonra anlar gibi oldum.
Dr. Yankı Yazgan diyor ki: "Kişinin cebinde hem değerini sürekli kaybetmekte olan dolar, hem de değer kazanan bir başka döviz (örneğin euro) olduğunu varsayalım. YTL'ye ihtiyacı olup döviz bozdurması gerektiğinde bu kişi, doları mı yoksa euro'yu mu bozdurur?
Gözlemler, çoğunluk, dolarını değil de, diğer (değer kaybetmeyen) dövizi (örneğin euro'yu) bozdurduğunu ortaya koyuyor.
Neden mi? Belki bir gün dolar tekrar eski günlerindeki değerine kavuşur diye bekleyecekleri için. Ha yükseldi, ha yükselecek diye yıllardır bekleyen dolar sevdalıları, belki yarın yükselir (!) umuduyla doları ellerinde tutuyor.

Umut fakirin ekmeği
Kaybetmek korkusu, elindekini zararına elden çıkarıp daha büyük zarardan kaçınmaya engel... Birkaç ay önce 1.5 YTL'ye satabileceği doları elinde tutup o sıradaki değeri bugünden daha düşük olan euro'sunu bozduranların mantığı açık. Zarardan kaçınmak... Doların ileride fiyatı arttığında, kazanacağını düşündüğü değerden (zarar etmemek) vazgeçmemek...
Dr. Yankı Yazgan, Nobel ekonomi ödüllü psikolog Daniel Kahneman'ın teorisine dayanarak yapılmış bir yeniyeni araştırmanın, Türkiye'deki dolar yatırımcılarının ruhunu yansıttığını vurgulayarak araştırmayı anlatıyor.
Beyindeki kan dolaşımının yoğunlaştığı bölgeler manyetik rezonans cihazına eklenen bir özel yazılımla izlenebiliyormuş. Böylece belli bir faaliyet sırasında (bir karar aşamasında) beyinde hangi bölgenin daha fazla çalıştığı, hangisinin yavaşladığı anlaşılabiliyormuş.

Zarar korktukça büyüyor
Deneyler, kaybetme olasılığının oluşturduğu beyin aktivitesinin davranışlar üzerindeki etkisinin, kazanma olasılığının oluşturduğu etkiden daha büyük olduğunu göstermiş.
Bu sebeple kayıp olasılığı akla bir kez düştüğünde, eldekini kaybetmeme eğilimi ağır basıyormuş. Dolar yatırımcısı, doların gelecekte kazanabileceği değeri hayal ettiğinde, beynin o yan bölgesi frene basıyormuş. O ne zaman olacağı belirsiz "kazanç"ı kaybetmemek için, doları sat/satma ikileminde, beyin, "satma, tut" emrini veriyormuş.
Dr. Yankı Yazgan bu durumu "beyaz atlı prens" (daha da iyi bir kısmet) beklediği için taliplerini beğenmeyip reddeden ve sonunda evde kalan kızların durumuna benzetiyor.

Özetle, ilerideki bir kazanç fırsatını kaybetme olasılığı (ileride pişman olurum endişesi), dolar severlerin beyin aktivitelerini durduruyor. Beyinlerinin bu şekilde çalışması sonucu dolar severler kazanmaktansa, kaybetmemeyi tercih ediyor.
Dolar severlerin kaybetmemek için yaptıkları, onları daha da çok kaybetmeye itiyor.


	E-posta :
	Şifre :
		► Üye olmak istiyorum
		► Şifremi Unuttum

Türkiye, 'Dolar 1 liraya kadar düşer mi?' sorusunu tartışırken ilginç bir tespit Referans Gazetesi yazarından geldi: 'Dolar 2 lira olabilir.'