Türk Kanser Derneği Başkanı Burak Duruman: Her Yıl Türkiye'de 170 Bin Kişi Kansere Yakalanıyor, Önlem Almazsak 10 Milyon Olacak!

Son za­man­lar­da ne­re­dey­se he­men her gün bir has­ta­lık ha­be­ri du­yar ol­duk… Bu has­ta­lık­lar­dan en çok da kan­ser­den söz edi­li­yor… Ya­kın bir ar­ka­da­şım, uzak­tan bir ak­ra­ba öy­le ya da böy­le ya­ka­la­nı­yor bu il­le­te… Öy­le ki ya­şı, cin­si­ye­ti, mi­le­ti yok… Has­ta­lık hiç bak­mı­yor gö­zü­nün ya­şı­na he­men sa­rı­ve­ri­yor vü­cu­du… Yi­ne böy­le bir has­ta­lık ha­be­rin­den son­ra ka­fam­da on­lar­ca so­ru oluş­tu…
Kan­se­rin ya­şı olur mu? Bes­len­me alış­kan­lık­la­rı kan­se­ri na­sıl et­ki­ler? Kaç çe­şi­di var? Te­da­vi­si na­sıl, ne­re­de olur? Hep­si­ni der­le­dim top­la­dım bu ko­nu­da ba­na en doğ­ru bil­gi­le­ri ve­re­ce­ği­ne inan­dı­ğım ad­re­se Türk Kan­ser Der­ne­ği­’n­de so­lu­ğu al­dım…
Türk Kan­ser Der­ne­ği 1965 yı­lın­dan bu ya­na 600 bin ki­şi­nin teş­hi­si­ne te­da­vi­si­ne im­kan ta­nı­mış ve bu in­san­la­ra yol gös­ter­miş bir ku­rum… Der­ne­ğin ama­cı üye dok­tor on­ko­log, iş bir­li­ği yap­tı­ğı has­ta­ne ve­ya teş­his mer­kez­le­rin­de ki­şi­le­rin ta­ra­ma ve ba­kım­la­rı­nı ba­zen da­ha eko­no­mik ko­şul­lar­da ba­zen de üc­ret­siz ya­pıl­ma­sı­nı sağ­la­ya­bil­mek… Hiç pa­ra­sı ol­ma­yan bir has­ta­da da bu der­ne­ğe baş­vu­ra­bi­li­yor. Böy­le du­rum­lar­da kam­pan­ya­lar ya­pa­rak çe­şit­li ki­şi ve ku­rum­lar­dan yar­dım is­te­ye­rek has­ta için ih­ti­yaç olan pa­ra­yı der­nek top­la­ma­ya ça­lı­şı­yor… Ya­ni bu­ra­da ba­ğış­lar dev­re­ye gi­ri­yor… Baş­ka­nı Bu­rak Du­ru­man da bu işe gö­nül ver­miş bir isim… Bu yüz­den so­ru­la­rı­mı iç­ten­lik­le ya­nıt­lı­yor…

Çorlu’da tohum merkezi

Bir kan­ser has­ta­sı için sü­reç na­sıl iş­li­yor?
Has­ta has­ta­ne­ler­den al­dı­ğı ra­por­la­rıy­la bi­ze baş­vur­du­ğun­da al­ter­na­tif teş­his yön­tem­le­ri­ni be­lir­li­yo­ruz. Teş­his­ler ta­mam­lan­dık­tan son­ra has­ta­nın ger­çek­ten kan­se­ri var­sa ona gö­re bir te­da­vi ha­ri­ta­sı çi­zi­yo­ruz. Her yıl 170 bin kan­ser teş­hi­si ko­nu­yor. Ya­ni kanser artık ne­re­dey­se grip gi­bi bir has­ta­lık ol­du.
Bu has­ta­lı­ğa kar­şı atı­la­bi­le­cek en bü­yük adım ne­dir?
Kan­se­rin han­gi böl­ge­de ve ne ol­du­ğu­nu bil­mek bu has­ta­lık­la sa­vaş­ma­nın ilk adı­mı. Kan­ser­li bir has­ta­nın ha­ya­tı tü­müy­le de­ği­şir. Ya­şı ve ya­şam tar­zı­na gö­re ye­ni bir ha­yat ku­ru­lur.
Bu­nun ilk ba­sa­ma­ğı ne­dir?
Kan­ser­de bes­len­mek çok önem­li. Bu­nun için Çor­lu­’da bir to­hum mer­ke­zi kur­duk. Bu mer­kez­de do­ğal ve yer­li to­hum­la­rı ço­ğal­tıp çev­re­de­ki çift­çi­le­re da­ğı­tı­yo­ruz. Böy­le­ce %100 or­ga­nik ve asıl to­hum­lar­la üre­tim ya­pıl­ma­sı­nı sağ­lı­yo­ruz.
Kansere na­sıl dur di­ye­bi­li­riz?
Bi­re­yin ken­di­si ve çev­re­si için ilk yap­ma­sı ge­re­ken şey ya­şam bi­çi­mi­ni şe­kil­len­dir­mek. Ya­ni spor­la ve doğ­ru bes­len­me alış­kan­lık­la­rıy­la sü­ren bir ha­yat oluş­tur­mak. Bu bi­linç­le ço­cuk­la­rı­mı­za da sağ­lık­lı bes­len­me­yi ve sağ­lık­lı ya­şa­mı öğ­ret­me­miz ge­re­ki­yor. Ha­ya­tı bo­yun­ca hiç spor yap­ma­mış, sağ­lık­lı bes­len­me­miş ve ya­şam tar­zı­na dik­kat et­me­miş bir bi­rey için kan­ser sür­priz bir has­ta­lık ol­maz.
Has­ta­lık­la il­gi­li ku­lak­tan dol­ma bil­gi­le­re de sa­hi­biz…
Çok hak­lı­sın. Ne ya­zık ki da­ha çok bir ya­kı­nı­mız ya da ken­di­miz bu has­ta­lı­ğa ya­ka­la­nın­ca kan­ser­le il­gi­li bir şey­ler öğ­ren­me­ye baş­lı­yo­ruz. Hal­bu­ki asıl olan kan­se­re ya­ka­lan­ma­dan kan­ser­le ta­nış­mak­tır. Bu dün­ya­da­ki en bü­yük se­vap ön­ce ken­di­mi­ze bak­mak. Vü­cu­du­mu­zu çok iyi ta­nı­ma­mız ge­re­ki­yor. Ken­di­miz­le iyi ge­çin­me­li­yiz.
Bes­len­me­nin de bel­li bir stan­dar­tı ya da bi­çi­mi var mı?
Do­ğal ürün­ler­le bes­len­mek en bü­yük ko­şul. Her şe­yin aşı­rı­sın­dan da ka­çın­mak ge­re­ki­yor. Her şe­yi mev­si­min­de ve öl­çü­lü ye­mek ge­re­kir.

Yaşadığınız kent önemli

Ya­ni na­sıl ya­şa­dı­ğı­mız na­sıl ya­şa­ya­ca­ğı­mı­zın te­mi­na­tı mı olu­yor?
Ta­bi­i. 12 ya­şın­dan be­ri si­ga­ra içen bir bi­rey­se­niz 25 ya­şın­da ci­ğer­le­ri­niz­de bu has­ta­lık­la kar­şı­laş­ma­nız ya da bir ci­ğer ta­ra­ma­sı yap­tır­ma­nız ge­re­ke­bi­lir… Ama 20 ya­şın­da si­ga­ra­ya baş­la­mış­sa­nız bu ta­ra­ma­yı 35-40 yaş­la­rın­da yap­tır­ma­nız uy­gun olur. Bun­la­rın ma­te­ma­tik­sel he­sap­la­ma­la­rı bi­le ya­pı­lı­yor…
Ma­te­ma­tik­sel he­sap der­ken?
Ne ka­dar za­man­dır iç­ti­ği­niz, gün­de or­ta­la­ma kaç adet iç­ti­ği­niz ve ya­şı­nız bun­lar hep bir­bi­riy­le iliş­ki­len­di­ri­li­yor. Si­zin ni­ko­tin tab­lo­nuz or­ta­ya çı­kar­tı­lı­yor. Ya­şa­dı­ğı­nız şeh­rin­de bü­yük öne­mi var. Me­se­la Ri­ze­’de ya­şı­yor­sa­nız fark­lı, İs­tan­bu­l’­da ya­şı­yor­sa­nız fark­lı so­nuç­lar çı­ka­bi­li­yor.
Şeh­rin et­ki­si na­sıl ola­bi­lir ki?
Ri­ze­’de ya­şı­yor­sa­nız si­zi da­ha az bir risk bek­li­yor. Çün­kü da­ha te­miz bir ha­va­sı var. Eg­soz ga­zı yok, gü­rül­tü, stres da­ha az. Ya­şam mü­ca­de­le­si İs­tan­bu­l’­da­ki ka­dar yo­ru­cu de­ğil.
Kan­ser ta­ra­ma­sı ve kon­trol­ler ne za­man ya­pıl­ma­lı?
Kon­trol­le­rin za­ma­nı, vü­cu­du­nu­zun bö­lüm­le­ri­ne gö­re, ya­şa­dı­ğı­nız şeh­re ve bes­len­me alış­kan­lık­la­rı­nı­za gö­re de­ği­şik­lik gös­te­rir. Ka­dın­lar için er­gen­lik dö­ne­miy­le be­ra­ber gö­ğüs kon­trol­le­ri­nin ve si­mir test­le­ri­nin baş­la­ma­sı ge­re­kir. Er­kek­ler­ ise 40 yaş iti­ba­riy­le ko­lo­nos­ko­pi ya­ptırmalı.
40 yaşın önemi nedir?
Kon­trol­ler için ön­gö­rü­len yaş. Ama has­ta­lık için yaş yok. 25 ya­şın­da da bu has­ta­lık kar­şı­nı­za çı­ka­bi­lir. Ama or­ta­la­ma­lar ve ağır­lık­lı ve­ri­ler da­ha çok 40 yaş ci­va­rı­nı gös­te­ri­yor… Bir de vü­cu­dun her ye­ri­ni her sa­ni­ye kon­trol al­tın­da tut­mak müm­kün de­ğil.

Hücre 8-12 yıl arasında bozuluyor

Kan­ser zen­gin has­ta­lı­ğı mı?
Kan­ser her­ke­sin ya­ka­la­na­bi­le­ce­ği bir has­ta­lık. Ne var ki te­da­vi yön­tem­le­ri cid­di ma­li­yet­li ve büt­çe ge­rek­ti­ren bir has­ta­lık. Şu an Tür­ki­ye­’de her yıl 170 bin kan­ser teş­hi­si ko­nan has­ta­dan söz edi­yo­ruz ama bu önü­müz­de­ki 10 yıl için­de mil­yon­la­rı bu­la­cak… Bu da Tür­ki­ye büt­çe­si için­de çok bü­yük bir yer tu­ta­cak…
İlaç­lar ve te­da­vi yön­tem­le­ri ne­den bu ka­dar ma­li­yet­li?
Çün­kü ilaç­la­rın ço­ğu yurt­dı­şın­dan ge­li­yor ve pa­ha­lı­ya ge­li­yor…
Kan­ser bir ge­ce­de çı­kan bir has­ta­lık mı?
Ha­yır… Öy­le bir ya­nıl­gı var top­lum­da. “Bir gün dok­to­ra git­ti kan­ser ol­du­ğu­nu öğ­ren­di­” de­ni­yor. Ora­da ‘bir gü­n’ si­zin dok­to­ra git­me za­man­la­ma­nız… Oy­sa kan­se­rin olu­şum za­man­la­ma­sı or­ta­la­ma 8-12 yıl ara­sı.
12 yıl bu hüc­re be­de­ni­miz­de var olu­yor ya­ni öy­le mi?
Hüc­re­le­rin bo­zul­ma sü­re­si 8 ile 12 yıl­dır… Bu hüc­re­ler vü­cu­dun için­de­ki bir­çok şe­ye za­rar ver­dik­ten son­ra kan­ser ha­li­ni alı­yor. O yüz­den za­ma­nın­da ta­ra­ma­lar ve kon­trol­ler di­yo­ruz ya hep.
Pe­ki do­ğan ço­cuk­ta ne­den kan­ser çı­kı­yor?
Her şe­yin se­be­bi ne ya­zık ki bi­lin­mi­yor. Ki­mi za­man ge­ne­tik ne­den­ler de bu has­ta­lı­ğın se­be­bi ola­rak kar­şı­mı­za çı­ka­bi­li­yor. Ama biz ge­nel olan hüc­re­le­rin de­for­mas­yo­na uğ­ra­yıp bu has­ta­lı­ğa se­bep ol­ma­sı­nı ka­bul edi­yo­ruz.

Türkiye’de hangi kanserler yaygın?

Kaç çe­şit kan­ser ol­du­ğu­nu söy­le­r misiniz?
O ka­dar çok ki. Ül­ke­le­re gö­re de kan­ser çe­şit­le­ri­ de­ği­şi­yor. Ül­ke­miz­de en çok gö­ğüs, pros­tat, ko­lon, cilt kan­ser­le­ri gö­rü­lü­yor.
Bü­tün kan­ser­ler öl­dü­rür mü­?
Ha­yır, hep­si öl­dü­rü­cü de­ğil. An­cak er­ken ta­nı çok önem­li. Za­ma­nın­da kon­trol­ler ya­pı­lır­sa kan­ser çe­şit­le­ri­nin bir­ço­ğu ba­şa­rıy­la at­la­tı­la­bi­lir. Ama teş­his kon­duk­tan son­ra­ki sü­reç­te uy­gu­la­nan te­da­vi­ler çok ra­di­kal ve zor. Bu te­da­vi yön­tem­le­ri de en az has­ta­lık ka­dar vü­cu­du bo­zu­yor.
Kan­ser­li has­ta için doğ­ru bir ya­şam tar­zı na­sıl be­lir­le­ni­yor?
Bu da halk­ta ge­nel bir ya­nıl­gı. Sa­nır­lar ki tek bir ku­ral var her­kes onu uy­gu­lar­sa has­ta­lı­ğın sü­re­ci ha­fif­ler. Kan­ser çe­şi­di ne olur­sa ol­sun be­de­ni bü­tü­nüy­le il­gi­len­di­ren bir has­ta­lık­tır. Bu ne­den­le ki­şi­ye ve has­ta­lı­ğa gö­re bü­tün dok­tor­la­rın bir ara­ya ge­lip ge­rek­li stan­dart­la­rı be­lir­le­me­si ge­re­kir.
Ya­ni her has­ta­ya fark­lı bir uy­gu­la­ma ve alış­kan­lık mı?
Evet… Ki­şi­nin ya­şam stan­dar­tı­na, ki­lo­su­na te­da­vi yön­te­mi­ne gö­re ya­ni ki­şi­ye gö­re be­lir­le­nir. Kli­şe yön­tem­ler kan­ser has­ta­la­rı için ge­çer­li de­ğil­dir. Şöy­le ki; ke­mo­te­ra­pi­den ön­ce ve son­ra ne ye­nir, ne içi­lir? Ne ka­dar ye­nir? Bun­la­rı bi­le di­ye­tis­ye­nin, has­ta­nın dok­to­ruy­la be­lir­le­me­si ge­re­kir. Hiç­bir şey tek ba­şı­na ol­maz.
Kanser hastalarının yakınları da çok etkileniyor…
Ay­nen öy­le. Has­ta ya­kı­nı­nın ve has­ta­nın psi­ko­lo­jik des­te­ğe çok ih­ti­ya­cı ol­du­ğu­nu bil­di­ği­miz için psi­ko­log­lar­la da ça­lı­şı­yo­ruz. Yakınlara da danışmanlık ya­pı­yo­ruz

sözcü