ELEKTRİK NEDEN PAHALI? İŞTE CEVAPLARI...

Toptan elektrik fiyatlarına dün zam geldi. 1 Ekim 2009’dan itibaren toptan elektrik fiyatları yüzde 21,08 oranında zamlı satılacak. Bu zammın ardından toptan olarak elektriğin kilovat saati 12,63 kuruştan 15,28 kuruşa yükseldi. Enerji Bakanı Taner Yıldız’a göre yapılan zam tüketicinin kullandığı elektrik fiyatlarını yüzde 10 oranında artıracak.

Peki, elektriğe zam gerekli mi? Bir KİT olan Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (TETAŞ) için gerekli. Çünkü, sokak aydınlatma bedellerini, TETAŞ, Hazine’den alamıyor. Ayrıca kayıp ve kaçak oranları hâlâ çok yüksek düzeyde. Bazı evlerde kaçak elektrik kullanımı için ikinci bir elektrik şebekesi döşenmiş. Bedava elektrik kullanabilmek için bazıları ilave masraftan bile kaçınmıyor.

Elektrik dağıtımında teknik kayıplarla birlikte kayıp ve kaçak oranı sisteme verilen elektriğin yüzde 25’ini buluyor. Bu nedenle maliyetler yükseliyor. Elektrik faturasını ödeyen vatandaş, elektrik hırsızının maliyetini de ödemek zorunda kalıyor. Yasalara uyan vatandaş zamlı elektrik faturasını ödemezse TETAŞ yılı zararla kapatacak. Elektrik fiyatlarında yapılacak artışın görünürdeki nedenleri bunlar.

Elektrik fiyatlarındaki artışın diğer nedenlerine gelince... Türkiye’de elektrik fiyatlarındaki artışın sebeplerinden bir tanesi, Yap-İşlet ve Yap-İşlet-Devret santrallerinden elde edilen haksız kazançlar. Yİ ve YİD yöntemiyle yapılan, yaklaşık 7000 megavat güçteki santrallere, devlet, ürettikleri elektrik için alım garantisi verdi. Bu santrallerin yatırım maliyetlerinin karşılanması amacıyla kilovat saati 16-17 cente elektrik alınıyor. Halbuki şu anda bu santrallerin yatırım bedelleri geri ödendi. Santrallerin üretim maliyetlerini sadece girdi bedelleri oluşturuyor. Ürettikleri elektriğin maliyeti düşmüş olmasına rağmen çok yüksek fiyattan “aşırı kârla” kamuya hâlâ elektrik satan firmalar var.

Ayrıca, elektrik alım garantisi verilmeden üretim yapan, 4500 megavat gücündeki özel sektör santralleri de elektrik maliyetini yükseltiyor. Aman zarar etmesin denilerek, bu santrallerin önerdikleri fiyattan elektrik alınıp vatandaşın kullanımına sunuluyor. Böylece özel sektörün kurduğu, rekabet içinde üretilmeyen elektriği yüksek fiyattan kullanıyoruz.

Elektrik fiyatlarındaki artışın diğer bir nedeni de “yargı kararlarıyla” bağlantılı. “Yargının elektrik maliyetiyle ne alakası var” sorusu akla gelebilir. Elektrik fiyatlarındaki artışla yargı kararlarının yakın bir ilişkisi var. Çünkü, Türkiye’de yargı, ithal kömüre dayalı olarak kurulacak elektrik santrallerinin yapım kararlarını çeşitli nedenlerle hep iptal etti. Böylece Türkiye de ucuz elektrik üretimi olanağı azaldı.

Peki, ithal kömüre dayalı elektriğin özelliği nedir? Benzeri ısıl değerlerle mukayese edildiğinde, ithal kömürle, üretilen elektriğin megavat maliyeti 20 dolar tutuyor. Doğalgaz kullanılarak üretilen elektriğin megavat maliyeti ise 60 dolar oluyor. Doğalgazla elde edilen elektrik, ithal kömüre göre üç kat daha pahalıya maloluyor. Eğer, yargı, ithal kömüre dayalı elektrik üretecek santral projelerini yıllardır iptal etmeseydi bu gün çok daha ucuza elektrik kullanabilecektik. “İthal kömürle, elektrik üretimi riskli, bu nedenle yargı izin vermemiş, iyi olmuş” diyebilirsiniz. Ama unutmayın, elektrik üretiminde kullanılan doğalgazın da tamamı ithal ediliyor. Anlayacağınız yargının da desteğiyle pahalı elektrik kullanmaya devam edeceğiz.

SÜLEYMAN YAŞAR-TARAF