ABD ŞAŞIRDI: ‘NE BU? YENİ BİR TÜR DİPLOMASİ Mİ?’ 

Garip Sudan resmi ziyareti daha çok “kapişonlu Anıtkabir ziyareti ve alışık olunmadığı için ayağı vuran ayakkabılarla” eleştiriye uğrasa da, hem Ankara’da hem de Washington’da ikili ilişkiyi “görgü” kurallarından daha derin okuyon kesimler mevcut.

Bu da doğal. Zira Sudan, hem Avrupa Birliği ülkeleri hem de ABD tarafından ağır insan hakları ihlalleri nedeniyle eleştiriliyor. Haksız da değiller. Çünkü Sudan yönetimi 200 bin kişinin öldürülmesi ve 2 milyon kişinin de evlerinden sürülmesi ile suçlanıyor.

Suçlanıyor derken bir şüphe de var demek istemiyoruz. Bu çirkinlik oluyor. Öyle ki Sudan bir etnik temizlikle, yani uluslararası hukuki yaptırımları bulunan “jenosid”le de itham ediliyor.

Türk kapısı!

İşte bu ortamda Ankara, daha önceki bir talebi (eski Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in refüze etti) gündeme alarak Sudan yönetimini Ankara’da “resmi” olarak ağırlıyor.

Ağırlayınca da Batı dünyası tarafından siyasi izolasyona ve baskıya uğrayan Hartum yönetimi için açık bir kapı oluşuyor ve “gele” atmaktan kurtulunuyor.

Sudan’a ağır biçimde yüklenen ülkelerin liderliğini yapan ABD kısa bir şoktan sonra “basın” üzerinden “flu” reaksiyonlar gösterdi. Reaksiyonun “renksiz” olması ilginç. ABD, Sudan ziyaretini eleştiriyor.

Ama bu eleştiri ne kınama ne de protesto boyutunda. Daha çok “kararsız” bir hava hakim. Zira ABD, meseleyi tam okuyamıyor. Bunun neden yapıldığına kesin bir yanıt üretemiyor. Basitçe söylemek gerekirse şaşkın.

Bu nedenle Sudan davetinin “yakışıksız” olduğunu söylüyor ama daha çok arkasını merak ediyor. Washington merakının yanıtını Ankara’ya sormuş değil. Daha doğrusu sormuşsa da bir ikna edici bir yanıt almadığı anlaşılıyor.

Diplomatik keşif

Şimdi Washington muammayı çözmek için elde kalan tek yolu kullanıyor. Olasıklıkları hesaplıyor. “Neden Türkiye, Sudan’a yaklaştı, hatta bu gayr-ı resmi izolasyon ve baskıyı kırdı” bilmecesini çözmeye çalışıyor.
İşte iyibilgi ABD’nin “akıl edebildiği” bu olasıkları yansıtacak. ABD’ye göre ilk olasılık, “diplomlatik mütakabiliyet”. Başbakan Erdoğan 2006 yılında Sudan’ı ziyaret etmişti, şimdi bunun karşılığı yapılıyor.

Tabii bu çözümleme ABD’liler tarafından bile “safiyane” bulunuyor. Elbette devamı var, ve hem ilginç hem tehlikeli. ABD, bu geziden önce Savunma Bakanı Vecdi Gönül’ün de Sudan’a gittiğini, burada iki ülke arasında askeri işbirliğini görüştüğünü, (dikkat) ve Türk silahlarının Sudan’a satılması için pazarlıklar yapılmış olabileceğinden şüpheleniyor.

Bu analizin tehlikesi şu. ABD bunu söylüyor ama bir anlamda Ankara’ya aba altından sopa gösteriyor; “Sudan işini çok karıştırırsanız, insanların öldürenlerin elinde sizin silahlarınız olduğunu söyleriz”e getiriyor.

ABD “bunu biliyoruz” demiyor, “bazıları söylüyor” diyor. Washington çözümlemeleri için de biraz komik olan da var. ABD, Türkiye’nin Sudan ve bölge sorunlarının çözümü için kendine “bilinmeyen” bir rol çizmiş olabileceğini, ancak bunun “mantığını” henüz anlayamadığını itiraf ediyor.

Hamas bir, Sudan iki!

Ve zımnen de olsa, “Ankara yeni bir diplomatik taktik keşif edip etmediğini” söylüyor. Bu noktada Türkiye’de gazetelere de yansıyan bazı yorumları anımsamak da fayda var.

Sudan davetini sansasyon yaratan Hamas ziyareti ile benzeştirenler var. Hamas ziyareti ABD ve İsrail’in tepkisini çekmiş, devam eden süreçte Türkiye’nin karşısına çıkarılmış, ancak Ankara’da İsrail ve Filistin liderlerinin el sıkışmasıyla (ortada Abdullah Gül’ün de eli varken) sonuçlanmıştı.

Yani bir diplomatik “başarı” söz konusuydu. Şimdi bu paralelliğin Sudan üzerinden kurulduğu anlaşılıyor. İşte ABD’nin “yeni bir taktik mi bu, anlayamadık” dediği de bu.

Amerika’nın anlayamadığı bir başka konu da, iki ülke arasında bugüne kadar ticaret, yatırım, enerji ve askeri konularda görüşmeler yapılması ama sınırlı kalması. Yani büyük bir sonuç yok ortada diyorlar.

Fakat burada da işkillendikleri bir nokta olmalı ki, “anımsatmalar” yapıyorlar. Mealen söylenen şu; “Türkiye AB’ye girmek istiyor ama AB ülkelerinin hiç biri bu alanlarda Sudan’a yaklaşmıyor”. Artık nasıl okursanız?

İtiraf ve merak

ABD’nin kendine göre en akil analizi ise şu; “Ankara, yıllardır süren Batı politikalarının işe yaramadığını görüp, ahlaki ve reel politikalara dayanan ve Sudan Cumhurbaşkanı Ömer el Beşir’i destekleyen bir bakış geliştirmiş olabilir. Biz tam işe yarayabileceğini düşünmüyoruz ama yararsa ‘emsalsiz’ olur.”

Ancak son bir nokta var Amerikan bakışında. “Türkiye politikası neyse açıklasın, yoksa eleştiririz” diyorlar. Burada Türkiye’nin taktiğini anlamadıkları belli oluyor ama arkasından gelen yoruma dikkat lazım.

“Türkiye Ermeni meselesinde dünyayı iknaya çalışıyor. Çok başarılı da sayılmaz. Sudanlıların ziyaretinde verilen fotoğraflar ikna edici olmaz.” 

İyibilgi