Norveç Trajedisi Aşırı Sağcı Bir Hıristiyan Tutuklandı

Norveç’e yakın tarihinin en büyük trajedisini yaşatan bombalı ve silahlı saldırının faili hemen parmakla gösterilen İslamcıların aksine aşırı dinci bir Hıristiyan genç çıktı. Başkent Oslo’da hükümet binalarının bulunduğu yerde 7 kişinin öldüğü bombalı saldırının ardından 35 km ötede Utoya Adası’nda iktidardaki İşçi Partisi’nin yaz kampına katılan gençleri tarayarak 85 kişiyi öldüren Norveçli saldırgan tutuklanırken Norveç medyası zanlının kimliğini Anders Behring Breivik olarak verdi. Polis kıyafeti içinde saldırıyı düzenledikten sonra yakalanan 32 yaşındaki uzun boylu ve sarışın zanlının Müslüman karşıtı ve aşırı dinci Hıristiyan olduğu belirtildi.

Polis yetkilisi Roger Andresen, Breivik’i 2 saldırıdan da sorumlu tutmak için kanıtların olduğunu açıkladı. Oslo Emniyet Müdürü Sveinung Sponheim de, saldırıda en az 1 otomatik tüfeğin kullanıldığını, zanlının soruşturma ekibiyle işbirliği yaparak ilginç bilgiler verdiğini ve saldırının arkasında başka kişilerin de olabileceğini kaydetti. Ancak daha sonra yetkililer zanlının 2 saldırıyı da tek başına düzenlediğinin sanıldığını, katliamın herhangi bir uluslararası terör örgütüyle bağlantısının gözükmediğini kaydetti.

6 ton gübre almış
Sicil kayıtlarında tarım işletmecisi olarak geçen Breivik’in Norveç’in doğu bölgesinde organik tarımla uğraştığı, Felleskjoepet Agri adlı firmadan 4 Mayıs’ta 6 ton gübre satın aldığı belirlendi. Saldırganın tarım işletmecisi kimliğiyle amonyum sülfat gibi bomba yapımında kullanılan kimyasal maddelere erişebildiği vurgulandı. Adada başka patlayıcılar bulunurken Breivik’in yaşadığı Oslo’nun batısındaki 4 katlı apartman dairesinde aramalar yapıldı. Polis saldırıdan kurtulanların götürüldüğü ada yakınındaki Sndvollen’de bıçak taşıyan bir kişiyi gözaltına aldı. Zanlı, İşçi Partisi üyesi olduğunu ve bıçağı güvenlik için taşıdığını söyledi.

‘Tutucu, Hıristiyan, bekâr’
Norveç’te 92 kişinin öldüğü saldırılardan sorumlu tutulan Anders B. Breivik, Facebook’ta kendisini ‘muhafazakâr, Hıristiyan ve bekâr’ olarak tanımlıyor. Breivik, ‘Modern Warfare 2’ ve ‘World of Warcraft’ gibi bilgisayar oyunlarına düşkün olduğunu belirtiyor. Twetter’daki son mesajı İngiliz düşünür John Stuart Mill’dan bir alıntı: “İnançlı bir kişi, sadece çıkarları olan 100 bin kişiye bedeldir.”

Wilders’e hayran
Breivik Norveççe yazdığı blogu Minerva’da İslam karyıtı Hollandalı siyasetçi Geert Wilders’ın yanı sıra Franz Kafka ve George Orwell hayranı olduğunu söylüyor. Breivik milli kimlik ve toplumsal yapıyı zedelediği gerekçesiyle sosyalist yaşam tarzına karşı. Verdens Gang gazetesi bir arkadaşının Breivik’in 20’li yaşlarda aşırı sağcı görüşlere kaydığını, çokkültürlü yaşama karşı çıktığını ve internetteki tartışmalara katıldığını söyledi. Norveç haber ajansı NTB’ye göre çok sayıda silah bulunduran Breivik, silah sahiplerinin buluştuğu bir kulübe üye ancak aşırı sağcı gruplara dahil değil. Suç sicili de temiz. Polis yetkilileri “Norveç’teki Neo-Nazi gruplara dahil olsaydı kendisini izliyor olurduk” dedi.


Rehabilite merkezine ölümün gölgesi düştü
Oslo’daki saldırının tanığı çiçekçi Sezar Kayrı yaşadıklarını Radikal’e anlattı: Burası rehabilitasyon merkezi gibi, böyle şeylere alışık değiliz.
Ben 31-32 yıldır Norveç’teyim. Bugüne kadar hiçbir ırkçı saldırı ya da davranış görmedim. Ama ırkçılık yükseliyor elbette, dünya karıştı çünkü. Geldiğimiz günden bu yana göçmen karşıtı söylemde artış var ama çok kötü boyutlarda değil. Yaşamımız etkilenmedi, çocuklarımız burada büyüyor, ama hiçbir zaman ‘Gitsek mi’ diye düşünmedik.

Oslo’yla dikkati dağıttı
İşyerimiz bombanın patladığı meydanın ortasındaydı. Patlama tam önümüzde oldu, olay yerine polisten de önce gittik. Çok kötü bir olaydı, burası rehabilitasyon merkezi gibi, çok sakin, böyle olaylara alışkın değiliz. Türkiye’den gelen arkadaşlarımız “Rehabilitasyona gelmiş gibiyiz” diyor. Saldırılar Norveç’i salladı. Bugün (dün) açmadık işyerimizi. Bana saygısızlık gibi geldi, çiçek satıyoruz biz aslında açmamız gerekirdi. Meydanda kilise var, ben de yakınındayım, çiçek için kuyruk vardı, en çok açmam gereken günde açmadım. Cuma günü dükkânımızı kapatamadık, arabam orada kaldı. Bugün (dün) onları almaya gittim. Şehir merkezinde her yer kapalı. O bölgelerin orada dükkânlar tamamen kapalıydı.

Patlamanın hemen ardından bakanlık binalarından duman çıkıyordu, bir ölü gördüm, kadın parçalanmıştı. Bir şey yapamadık, koştuğumuz yer patlayan arabanın orasıydı. Neredeyse bütün Oslo’nun camları kırıldı, 1 km civarındaki camlar indi. Dün (cuma günü) polisin şehri kapatma sebeplerinden biri de yağmayı önlemekti. Gece 10.00’dan sonra dükkânı kapatmak için girebildik şehir merkezine.

Adam Oslo’ya bombayı koyunca bütün ilgiyi oraya topladı, polisin bütün numaraları kilitlendi, adaya ulaşımı engelledi. Asıl amaç adadaki kampı vurmaktı gibi görünüyor.
Adam tek başına yaptım diyor, sürekli konuşuyormuş, ne yaptığını anlatıyormuş ama polis hiçbir şekilde sızdırmıyor. Şehir merkezinde herkes şokta, aynı şeyi konuşuyor, burada tek bir cinayet olur, günlerce gazetelerde konuşulur ama bu olay inanılmaz. Bugün Başbakan da “Hâlâ ne olup bittiğinin farkında değilim” dedi zaten.

‘Filmden fırlamış gibiydi’
Oslo’nun 35 km kuzeybatısında yer alan Utoeya Adası’nda İşçi Partisi’nin 560 kişinin katılımıyla düzenlediği gençlik kampında yaşanan katliamın tanıkları dehşeti anlattı. Bir görgü tanığı, Tyrifjorden Gölü’nde kıyıya 500 m mesafedeki adadan canını kurtarmak için en az 50 kişinin suya atladığını, saldırganın yüzenleri de taradığını belirtti. Adrian Pracon ise olayı “Yakın mesafeden ateş açıyordu. Suda atlayanlara da ateş açtı. Elinde M16 vardı. Nazi filminden fırlamış gibiydi. Ölü taklidi yaptım. 2 metre ötemdeydi, nefes alışını hissediyordum, silahın sıcağını hissedebiliyordum. Yerde yatanların ölüp ölmediğini kontrol için tekmeliyordu” diye aktardı. 42 yaşındaki Anita Lien de, gençlerin dehşet içerisinde kaçıştıklarını belirterek “Tümü çok genç, 14-19 yaş arasında” dedi. Jorgen Benone ise taşların arkasına saklanarak canını kurtardığını söyledi. Gece yaralılar botlarla aranırken polis yetkilisi Johan Fredrisken, saldırganın ilk ateşi açmasından 30 dakika sonra SWAT timinin adaya ulaştığını belirtti. (OSLO/AFP-AP-REUTERS)

‘Barış ülkesi bile vuruldu’
1997-2005 yılları arasında iki dönem görevde olan Norveç’in eski Başbakan’ı Kjell Magne Bondevik, bugün Oslo Barış Merkezi’nin başkanlığını yürütüyor. Radikal’e Oslo’da yaşanan çifte saldırıyı değerlendiren Bondevik, “Büyük trajedi yaşadık. Norveç’in politik yaşamına bir saldırıydı. Saldırgan belki de politikaları çok liberal ve toleransı yüksek gördü” dedi. Bondevik sözlerini şöyle sürdürdü: “Bu, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana en büyük trajedi. Hepimiz şoke olduk, bunun olabileceğine inanmıyorduk. Biz demokrasiyi ve açık toplum yapısını her zaman sağlam tutmak istemiştik. Uzun yıllar ofisimin olduğu bina ve hükümetteki İşçi Partisi’nin yaz kampında da yüzlerce genç sosyal demokrat hedef alındı. Barış içinde yaşamaya alışkın Norveç’in bile saldırıya uğrayabileceğini gördük. Politik kurumlarda elbette güvenlik için konuşacağız ama açık toplumu korumak birincil hedefimiz.” (N. ASLI TEKİNAY)

Norveçlilerin ilk sorusu: Ne zaman döneceksiniz?
1982 yılında Oslo Üniversite- si’nde okumak üzere Norveç’e gittiğimde beni ilk etkileyen şey kentin ruhuna işlemiş dinginlik, düzen ve dakiklik olmuştu. Eksi 20 derecede bile 08.12 treni tam vaktinde gelir, 08.22’de de tam planlandığı gibi üniversite durağında inerdik. Sanki insan bu ülkede sonsuza dek huzur ve rahat içinde yaşayabilirdi.
İlk kez üniversitede dünyanın dört bir tarafından gelmiş farklı ülkeden ve etnik kimlikten insanı bir arada görmüştüm. Hocaların, Norveçli öğrencilerin farklı kültürlere ve düşüncelere saygısı beni çok şaşırtmıştı.

Sonra yavaş yavaş üniversite çevresinden çıkıp halkın arasına karışınca, arkadaşların aileleriyle, bakkalla, manavla konuşunca farklı bir tablonun olduğunu da gördüm. Norveçlilerin karşılaştıkları yabancılara ilk sordukları soru “Ne zaman döneceksin?” olur. Dağevlerine konuk olduğum arkadaşımın amcası “Ne zaman ülkenize geri döneceksiniz, bizim vergilerimizle okuyorsunuz” dediğinde çok şaşırmış, ne diyeceğimi bilememiştim.

Fıkralara konu olmuş bu sorunun entelektüel çevrelerde iki açıklaması vardır genellikle. Gerçekçiler “Norveçliler yabancıları sevmez, ırkçı eğilimleri güçlüdür”, daha iyi niyetliler de “Norveçliler ülkelerini o kadar sıkıcı bulurlar ki başkalarının neden geldiklerini anlayamazlar” der. Aslında bu iki farklı yorumun da doğruluk payı var. Tüm insanları kapsayacak bir genelleme yapmak tabii ki doğru olmaz ama Norveçlilerin yabancılara, özellikle de kendi deyişleriyle ‘kara kafalara’ tahammülsüzlüğü bir gerçek.

25 yıl önce bile göçmenlerin yaşadığı mahallelerde duvarlara “Pis Paki evine dön’ yazılırdı. Norveç diğer Kuzey ülkeleri gibi demokrasi geleneği çok sağlam bir ülke. Kolay kolay bu yapı bozulmaz ama inceden inceye, içten içe milliyetçilik duyguları çok güçlü. Zaten yıllardır tüm politikaları da bu ırkçı refleksleri dengelemek üzerine oturuyor.
Siyasi mültecilere kapılarını açan, onlara insanca yaşam şartları sağlayan bir ülke ama aşırı sağcı gruplar sonradan Norveçli olanlara karşı büyük bir hınç duyuyor. Son yıllarda internet ortamında sık sık tartışılan konulardan biri de “Kim Norveçli” sorusuydu. Bu saldırının altındaki nedenlerden biri de bu olabilir. Ben yine de kendi tecrübelerimden ve tanıdığım Norveçlilerden yola çıkarak bu ülkede kolay kolay demokrasi geleneği bozulmaz, teröre teslim olmazlar diyorum… (MÜGE AKGÜN)

Başbakan’ın isyanı
Başbakan Jens Stoltenberg saldırıların demokrasiyi hedef alan korkakça eylemler olduğunu belirterek “Ancak Norveç demokrasisini yıkamayacaklar ve ülkemiz bu sınavı da başarıyla verecek” dedi. Utoeya’ya helikopterle gidip incelemelerde bulunan Stoltenberg, 1974’ten beri yaz kampı için gittiği adayla ilgili “Çocukluğumun cenneti cehenneme dönüştü. “İkinci Dünya Savaşı’ndan beri ülkemiz bu düzeyde bir saldırıya maruz kalmamıştı” ifadelerini kullandı. Kurbanların bazılarını şahsen tanıdığını belirten Başbakan, saldırının uluslararası örgütlerle olası bağıyla ilgili yabancı istihbarat örgütleriyle temasa geçtiklerini söyledi. Norveç Kralı Harald, Kraliçe Sonya ve Veliaht Prens Haakon da ada yakınında Sndvollen kasabasında saldırıdan kurtulanların kaldığı oteli ziyaret etti. {SUNDVOLLEN / AP-REUTERS}

Aşırı sağ yükselişte
Norveç polis teşkilatı PST, marttaki raporunda İslam karşıtı aşırı sağcı grupların palazlandığına dikkat çekmiş. Uzmanlar İsveç’te daha örgütlü olan Neo-Nazilerin Norveç’te daha dağınık ve güçsüz olduğunu not ediyor. Irkçılığa Karşı Norveç Merkezi Müdürü Kari Partapuoli, aşırı sağcı hareketin örgütlenme sorunu yaşadığını ve liderlerden yoksun olduğunu kaydetti. Partapuoli aşırı sağcıların çok kültürlü yaşamı temsil eden İşçi Partisi’ni göç ve yabancılar konusunda zayıf bulduklarını belirtti.

RADİKAL