Küresel ekonomik kriz 5 yaşında NEREDEN NEREYE GELDİK?

ABD'nin finans devi Lehman Brothers'ın 15 Eylül 2008'de iflasını açıklamasıyla başlayan küresel krizin üzerinden 5 yıl geçti. ABD'de ortaya çıkan, sonra sırasıyla Avrupa, Japonya ve çevre ekonomilere yayılan kriz, başlangıçta mortgage krizi olarak ortaya çıksa da takip eden süreçte likidite krizine dönüştü ve kriz, kimileri tarafından "yüzyılda bir oluşabilecek kusursuz fırtına" kimilerince "finansal tsunami" olarak adlandırıldı.

AA muhabirinin yaptığı derlemelere göre, mortgage sisteminden kaynaklanan kriz, esas olarak sinyallerini 2005'te vermeye başladı. ABD'de "güvenilirliği düşük" kişilere de mortgage kredisi verilmesiyle başlayan süreç, zamanla bir emlak balonu oluşturdu. ABD'de ortaya çıkan, sonra sırasıyla Avrupa, Japonya ve çevre ekonomilere yayılan kriz, başlangıçta mortgage krizi olarak ortaya çıksa da ilerleyen süreçte likidite krizine dönüştü.

Dünyayı etkisi altına alan krizin temel nedenleri arasında, "likidite bolluğu, batık krediler, emlak balonu, kredi türev piyasalarının genişlemesi, bankacılık düzenleme sisteminin yetersizliği" yer aldı. Avrupa'da ise buna paralel olarak kamu borç, yüksek bütçe açığı ve işsizlik sorunları etkili oldu.

Uluslararası piyasalarda yaşanan gelişmeler sonrasında kaybedilen güvenin tekrar sağlanabilmesi için ABD ve Avrupa’da trilyon dolarları bulan kurtarma paketleri açıklandı. Avro Bölgesi'ni sarsan borç krizinde ilk finansal yardım talebinde bulunan ülke Yunanistan oldu.

Küresel kriz öncesinde Avro Bölgesi'nin en az borç yüküne sahip ülkelerinden olan İrlanda, 2010 sonunda yüzde 170'e ulaşan kamu borcu sonrasında yardım paketi alan ülkeler arasına katıldı.

Ağır borç yükü altındaki Portekiz de Yunanistan ve İrlanda'dan sonra AB, Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve IMF'den yardım isteyen üçüncü ülke oldu. Portekiz için hazırlanan kurtarma paketinin büyüklüğü de 78 milyar avroyu buldu.

Bankalara ortak denetim

Avrupa'daki kriz, aradan geçen yıllara rağmen etkisini sürdürürken, finansal bütünleşmenin önemi üzerinde duran AB komisyonu, ortak bir bankacılık denetleme mekanizmasının oluşturulması, bankaların daha şeffaf olması için gerekli düzenlemelerin yapılması, sorunlu bankalarla ilgili kurtarma planlarının belirlenmesi ve likidite sıkıntılarını önlenmesi amacıyla Bankacılık Birliği kurma kararı aldı.

AB maliye bakanlarının ilk kez Aralık 2012'de gündeme getirdiği ECB bünyesindeki Tek Denetim Mekanizması kararı, Avrupa parlamentosu tarafından onaylandı. Gelecek yıl itibarıyla Bankacılık Birliği çerçevesinde, Avrupa bankalarını denetleyen tek mekanizma ECB olacak. Eylül 2014’ten itibaren ECB, sorunlu 150 Avrupa bankasını doğrudan kontrol edebilecek. Talep etmeleri halinde Avro Bölgesi dışındaki AB üyeleri de bu mekanizmaya katılabilecek. Bankaların krizden kurtarılıp kurtarılmayacağına ise hükümetler değil Avrupa Merkez Bankası’nın emrinde olacak bir kurum karar verecek.

Piyasaların gözü Fed'de

Piyasalar, Amerikan Merkez Bankasının (Fed) 17-18 Eylül'de gerçekleştireceği toplantılardan çıkacak kararı bekliyor.

Parasal genişlemenin ilk ayağını (QE1) 25 Kasım 2008'de, ikinci fazını da (QE2) 3 Kasım 2010'da uygulamaya koyan Fed, 13 Eylül 2012'de başlayan süreçte ise ekonomi düzelene kadar her ay 40 milyar dolar mortgage destekli tahvil ve 45 milyar dolar da hazine tahvili olmak üzere 85 milyar dolarlık varlık alımı yapacağını duyurdu.

Fed'in bu tahvil alım programına ilişkin 17-18 Eylül'de gerçekleştirilecek toplantılarda alacağı karar, piyasaların yönü üzerinde etkili olacak.

aa