CHP'NİN ANAYASASI DA ORTAYA ÇIKTI 

YÖK Başkanı Erdoğan Teziç'ten sonra CHP'nin de sivil anayasa konusunda geçmişte farklı düşündüğü ortaya çıktı. Hükümetin çalışmalarına şiddetle karşı çıkan anamuhalefet partisi, bugün tartışılan taslaktan çok daha özgürlükçü bir anayasayı 14 yıl önce hazırlamış.

1993'te Meclis Başkanlığı'na sunulan teklifte CHP, YÖK'ün kaldırılmasını, Yüksek Askerî Şûra ile Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu kararlarının yargı denetimine açılmasını, 12 Eylül darbecilerinin yargılanmasını istiyor.

1993'teki anayasa hazırlıkları, dönemin Meclis Başkanı Hüsamettin Cindoruk'un talebi üzerine başladı. Cindoruk'a CHP ve daha sonra bu partiye katılan SHP, ayrı ayrı taslak sundu. Her iki parti de, 12 Eylül Anayasası'nda Atatürk ilke ve inkılaplarına vurgu yapılan başlangıç kısmının kaldırılmasını, şimdi tartışma konusu olan birçok maddenin değiştirilmesini istedi.

CHP, temel hak ve hürriyetlerle ilgili maddelerin özgürlükçü bir yaklaşımla yeniden yazılmasını önerdi: "Anayasa bireyin temel hak ve özgürlüklerini en geniş biçimde düzenlemeli ve güvence altına almalıdır."

Sivil anayasa taslağı önümüzdeki hafta kamuoyuna açıklanacak. Sivil toplumun, baroların, üniversitelerin ve iş dünyasının görüşü alınacak. Ancak bu süreç başlamadan YÖK ve CHP'den sert tepkiler geldi. Yasal bir hüviyeti olmayan Rektörler Komitesi'ni toplayan Teziç, çalışmaların durdurulmasını istedi.

CHP, 'rejim' uyarısı yaptı. Ancak hem Teziç'in hem de CHP'nin daha önce AK Parti'den çok daha köklü değişiklikler istediği ortaya çıktı. 1993 yılında siyasi partilerden anayasa değişikliği için teklif vermelerini isteyen dönemin TBMM Başkanı Hüsamettin Cindoruk'a CHP ve daha sonra bu partiye katılan SHP ayrı ayrı taslak sundu.

Her iki parti de başta 12 Eylül anayasasının başlangıç kısmının kaldırılması olmak üzere şimdi tartışma konusu olan birçok maddenin değiştirilmesini istedi. TBMM'de temsil edilen siyasi partilerin anayasa değişikliği tekliflerini bir kitapta toplatan Cindoruk, partilerin önerilerindeki ortak noktaları da tespit ettirdi. Buna göre; BBP, CHP, DSP, HEP, RP ve SHP başlangıç kısmının kalkması gerektiği görüşünde. DYP, birinci ve ikinci paragrafların, MHP ikinci paragrafın kaldırılmasından yana. ANAP ise görüş belirtmedi.

Daha sonra CHP'ye geçen kadrolar tarafından hazırlanan SHP'nin taslağında Anayasa'nın değiştirilemez nitelikteki maddelerinin de değiştirilmesi talep ediliyor. AK Parti'nin anayasa hukukçularına hazırlattığı taslakta eleştiri konusu olan düzenlemelerin birçoğu hem CHP hem de SHP'nin teklifleri arasında yer alıyor.

CHP'nin önerileri arasında özgürlüklerin genişletilmesi, cumhurbaşkanının yetkilerinin azaltılması, merkezci anlayışa son verilerek yerel yönetimlerin güçlendirilmesi, YÖK'ün tamamen kaldırılması, YAŞ ve HSYK kararlarının yargı denetimine açılması, MGK'nın Anayasa'dan çıkarılması, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi'nin kaldırılması, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu'na anayasada yer verilmemesi, 12 Eylül paşalarına yargı yolu açılması gibi değişiklikler dikkat çekiyor.

1993 yılında CHP'nin Meclis'e sunduğu taslakta, Anayasa'nın temel hak ve hürriyetleriyle ilgili bütün maddelerinin özgürlükçü bir yaklaşımla yeniden yazılması isteniyor. 1982 Anayasası'nın önce hak ve özgürlükleri belirlediği, daha sonra getirdiği istisnalarla bunları kaldırma yoluna gittiği belirtilirken, "Bizim anlayışımıza göre, anayasa bireyin temel hak ve özgürlüklerini en geniş biçimde düzenlemeli ve güvence altına almalıdır. Birey devlet ilişkisine yer verilirken bireyin haklarını daraltan ve özünü zedeleyecek sınırlamalara yer verilmemelidir." ifadeleri kullanılıyor.

Cumhurbaşkanının yetkileriyle ilgili düzenlemenin parlamenter sistemi bozduğu vurgulanan taslakta, cumhurbaşkanının yetkilerinin azaltılması isteniyor. Özellikle yargının bağımsızlığına ve yargıç güvencesine zarar veren atama yetkilerinin kaldırılması gerektiği kaydediliyor.

CHP, AK Parti'nin kamu yönetimi reformuna federasyon tehlikesine yol açacağı gerekçesiyle karşı çıkarken, 1993'te merkezî yönetimin daraltılarak yerel yönetimlerin güçlendirilmesini istemiş. CHP'nin Anayasa'nın "Merkezi idare" başlığını taşıyan 126. maddesiyle ilgili değişiklik teklifi şöyle: "Devlet yönetiminin yeniden yapılanması gerekmektedir. Bütün kamu yönetimi yetkilerini başkentte toplayan merkezci anlayış değişmelidir. Demokrasinin beşiği yerel yönetimlerdir. Yerel yönetimlere daha geniş yetkiler verilmeli, görevleri ve kaynakları artırılmalıdır. Ülke bütünlüğünü koruyup kollayarak yerel yönetimlerin çalışma olanaklarını genişletmek ve demokrasiyi yerelleştirmek olanağı vardır."

CHP, YÖK'ün kaldırılmasına ilişkin teklifinde sert ifadeler kullanıyor. Demokrasilerde üniversite özerkliğinin tartışma götürmeyen bir ilke olduğuna işaret ederken, "Akademik özerklik, yönetsel özerklik ve parasal özerklikle bütünlenir. On yılı aşan uygulamalar YÖK'ün işleyişindeki sakıncaları ortaya koymuştur." diyor.

Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Kurumu, Anayasa'dan çıkıyor

CHP, Anayasa'nın 134. maddesinde yer alan Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu'nun Anayasa'dan çıkarılmasını da talep ediyor: "Bir tür resmi ideoloji üretme görevi verilen böyle bir kuruma çağdaş demokrasilerde yer yoktur." CHP'ye göre Atatürk'ün adını taşıyan bu kurumlar Atatürk'ün mirasçılarının haklarını ellerinden alıyor.

Taslakta şu ifadeler yer alıyor: "Bir hukuk devletinde olmayacak biçimde Türk Tarih ve Türk Dil kurumlarının kişiliklerine, adlarına ve mallarına el konulmuştur, yok edilmişlerdir. Bu madde kaldırılarak hem Atatürk'ün vasiyetnamesine yapılan el atma işlemi düzeltilmeli ve hem de anılan kurumların Atatürk'ün vasiyetine uygun biçimde yaşama döndürülmeleri sağlanmalıdır."

Kaynak: Zaman