Türkiye UMDUĞUNU Bulamadı Tarihi Anlaşma Aslında Hezimet mi?

Türkiye ile Rusya Perşembe günü ’Yüzyılın anlaşmaları’ diye lanse edilen işbirliklerine imza attı ancak Türkiye’nin Putin’in dediği gibi sıkı pazarlıkçı çıkmadığı görüldü. Batı Hattı’ndan 2011’den sonra da gaz almaya devam edecek Türkiye ‘al ya da öde’ yükümlülüğünü iptal ettiremedi. Gazın fiyatını düşüremedi ve kullanmadığı gazı satma hakkını alamadı.

Geçtiğimiz hafta Rusya Başbakanı Vladimir Putin’le, Başbakan Erdoğan’ın gerçekleştirdiği “tarihi zirve”nin ilk heyecanı geçtikçe, imzalanan protokollerin Türkiye için ne anlama geldiği de yavaş yavaş ortaya çıkmaya başladı. Rusya’dan 3 ayrı hat ve anlaşmayla doğalgaz alan Türkiye’nin 2011 yılında sona erecek Batı Hattı anlaşmasını uzatması bir “kazanım” olarak açıklanırken, alınan kararın arka planı tartışma yaratacak gibi görünüyor.

Putin ve Başbakan Erdoğan’ın imzaladığı doğalgaz protokolünde anlaşmanın süresinin uzatılması, Türkiye’nin bu hattan Rus doğalgazı alması kararı yer alırken, Türkiye pazarlık şansını bu kez de kullanamadı. Enerji Bakanlığı yetkililerinden alınan bilgiye göre, halen en pahalı doğalgaz kullanan ülkelerden biri olan Türkiye, bu hattan aldığı doğalgazın fiyatında bir indirim sağlayamazken, almadığı doğalgaza para ödemesine neden olan “al ya da öde” yükümlüğünden ve fazla gazı bir başka ülkeye ihraç etmesine izin vermeyen zorunluktan da kurtulamadı. Böylece Türkiye, 2011 yılından sonrasını düzenleyecek anlaşmada da bu ağır hükümleri kabul etmiş oldu.

500 $’lık fiyata devam

Türkiye’nin 2011’de bitecek olan Batı Hattı doğalgaz anlaşmasına göre doğalgazın bin m3’üne ödediği tutar 2008 yılı sonu itibarıyla 500 dolar, petrol fiyatlarındaki düşüşün gecikmeli etkisiyle 2009’un ilk çeyreğinde de yaklaşık 450 dolar civarında belirlendi. Ancak petrol fiyatlarının yeniden yükselişe geçmesi nedeniyle, önümüzdeki aylarda bu fiyatta belirgin artış yaşanacak.

Rusya, Ukrayna ve Baltık ülkeleri ile Avrupa ülkeleri ve Türkiye’ye farklı fiyatlardan doğalgaz satıyor. Ukrayna’ya siyasi gerilime paralel doğalgaz fiyatında yaptırım uygulayan Rusya, geçtiğimiz aylarda bin m3’lük doğalgazın 179.5 dolarlık fiyatını, 418 dolara çıkarmıştı. Rusya’nın Avrupa’ya sattığı doğalgazın fiyatı ise 265 dolar ile 470 dolar arasında salınıyor.

Almasan da ödersin

Türkiye Rus gazında yeni bir pazarlık şansı elde etmişken, almadığı doğalgaza para ödemesine neden olan “al ya da öde” (take or pay) yükümlülüğünü de pazarlık konusu etti. Bu hükme göre Türkiye, mücbir sebepler dışında herhangi bir nedenle Rusya’dan anlaşmayla almayı taahhüt ettiği miktarın altında doğalgaz alırsa, almadığı doğalgazın parasını Rusya’ya ödemek zorunda. Yeni anlaşmada bu hükümden kurtulunması, en azından yüzde 75 olan “al ya da öde” oranının aşağı çekilmesi hedefleniyordu. Ancak bunda da başarı sağlanamadı. Yeraltı doğalgaz deposu bulunmayan Türkiye, “al ya da öde” hükmü nedeniyle de almasa bile anlaşmadaki miktar üzerinden doğalgaz parasını ödüyor. Bu nedenle Türkiye, Rusya’dan parasını ödediği ancak kendi kullananımı gerekmeyen doğalgaz miktarını başka ülkelere satabilme hakkı istiyor.

“Re-export” hakkı olarak bilinen bu hak, Türkiye-Rusya arasında 2003 yılında yapılan anlaşma revizyonuyla Türkiye’den alındı. Halen Azerbaycan’dan aldığı doğalgazla ilgili “Re-export” hakkına sahip bulunan, daha önce de Rus gazında bu hakka sahip olan Türkiye, 2003’ten beri kaybettiği bu hak talebini Batı Hattı müzakerelerinde de gündeme getirdi.

TÜRKLER SIKI PAZARLIKÇI

Rusya Başbakanı Putin yaptığı 1 günlük ziyarette, Nabucco’yu destekleyen Türkiye’den Güney Akım konusunda istediğini aldı. Nükleer enerji santralini sanki Rus konsorsiyum kazanmış gibi konuştu. Basın toplantısında ise “Türkler sıkı pazarlıkçı, bizi terlettiler” dedi.(vatan)