'Kocamı ve Eski Hayatımı Geri İstiyorum' 

“Ne onlar kahraman, ne de biz. Hepimiz birer kurbanız” diye iç geçiriyor Lilly Ramirez, Mario Gomez’in eşi. 63 yaşındaki Mario Gomez, 5 Ağustos 2010’da Şili’nin bir çölündeki madende mahsur kalan ve kurtarılmaları dünya çapında bir olaya dönüşen 33 madencinin en yaşlısıydı. Olayın birinci yıldönümü yaklaşırken de bu madencilerin eşleri, partnerleri olan kadınların basireti ve acıları daha dikkat çekici bir hal aldı. Onların da, kocalarının da kurban olduğu doğru. Ama kesinlikle aralarında kahramanlar da var. Lilly ve olay sonrası ailelerini bir arada tutmak için çalışan diğer kadınlar bunlardan bazıları.
Lilly, olay akşamı kapı çaldığında, her zaman olduğu gibi Mario ve ailesi için yemek hazırlıyordu. Kapıyı açtığında karşısında maden yöneticilerinden birini buldu. Lilly, adamın madende bir kaza olduğunu, ancak madencilerin büyük ihtimalle sabaha kurtulacaklarını söylediğini anımsıyor. “Ona beni kandıramayacağını, o madenin ne kadar berbat bir durumda olduğunu bildiğimi, eğer çöktüyse madencilerin sabaha kadar kurtulabilmelerinin imkansız olduğunu söyledim” diyor. Sonrasında, Mario kurtulana kadarki 69 günlük bekleyiş başlıyor. Mucize, kurtarma ekibinin, 33 kişinin hâlâ hayatta olduğunu anladığı 17. günde gerçekleşti. Bu, uluslararası medyanın da madenlere inmesiyle ulusal çapta bir haberin küresel bir kutlamaya dönüştüğü noktaydı.

Dünya basınından yoğun ilgi
Mario Gomez, Lilly’ye kilisede evlenmeyi teklif etti. Yonni Barrios’un karısı da, metresi de şöhretten kendi paylarını alabilmek için ortaya çıktı. Sonra bir de şovmen Edison Pena vardı. Yeraltı tünellerinde Elvis Presley’i taklit ederken görüntülendiği resimleri dünyanın dört bir yanında basılınca şöhreti de garantiledi. Sondaj cihazları çalıştıkça kurbanların aileleri de yıldızlaştırıldılar. Bu ailelerin her hareketi, Tokyo, Moskova veya Londra’daki haber merkezlerine gönderecekleri özel bir an yakalamak isteyen kamera ordularınca takip edilir oldu.
Felaket gerçekleştiğinde Elizabeth Segovia, üçüncü çocuğuna hamileydi. Medya bu haberi işlemeye karar verdiğinde özel hayatının nasıl yerle bir olduğunu hatırlıyor. “Sorgusuz sualsiz evimin içine girdikleri bile oldu” diyor yüzünü buruşturarak. Sonra bir de yeraltındaki kocası Ariel Ticona’nın diğer madenci arkadaşlarıyla, bebeğe Esperanza yani “Umut” ismini konmasını istediğini söylediği görüntüler var. Elizabeth, birdenbire kendini bir sembol taşırken buldu. Kocası hâlâ yeraltındayken doğuma gittiği sırada burnuna mikrofon dayanıp nasıl hissettiği soruluyordu. Aynı soruya kamu isteğiyle kucağında Esperanza adını koyduğu bebeğiyle kameralara yakalandığında da maruz kaldı. Artık hayatları kendilerinin değildi.
Sonrasında da dünyanın ilgisi azalmadı. Çoğu pasaportsuz madencilere ve ailelerine dünyanın dört bir tarafından teklifler yağdı. Bir de Hollywood’la anlaşma ihtimalleri vardı. Ariel ile Elizabeth’i, Leonardo mu Brad mi, Angelina mı Penelope mi oynayacaktı?
Aradan bir yıl geçtikten sonra Hollywood’dan gelecek milyonlara dair konuşmaların da dozajı azaldı. Lilly bir inşaat alanında yaşıyor. Diğer çoğu madenci gibi Mario da gelen parayı evlerine bir iki oda eklemek için kullanıyor. Çoğunluğu tek katlı prefabrik evlerden oluşan madenci kasabası Copiapo’ya gittiğinizde, burada o zaman da, şimdi de ne kadar mütevazı hayatlar yaşandığını anlıyorsunuz. Bazıları için bu felaket sonrası gelen para, musluklarından ilk kez su gelmesinden ibaret.

‘CNN kahramanları’
Göz önünde olmadan eski hayatlarına dönebilen madenciler azınlıkta. Tahmin edilebilir bir şekilde adamların çoğu ilgi merkezi oldu. Dünyanın dört bir yanına götürüldüler, ‘CNN kahramanları’ adı altında Los Angeles’ta kameraya çekildiler, Şilili bir şarap şirketinin şöhretli misafirleri olarak 75 bin izleyicinin karşısına çıkarıldılar. New York ve Tel Aviv sokaklarında onları tanıyanlar beraber fotoğraf çektirmek istiyor, şansları geçsin diye bir dokunmalarını talep ediyor. Madencilerden Manchester’da bir striptiz kulübüne girmek isteyen ismi saklı bir grup, hemen onların elini sıkan bodyguard’larca içeri buyur ediliyor. Hikayeleri karanlık ve zorlu bir dünyada bir ışık huzmesi gibi.
Bazıları, çözümü birbirleriyle dayanışmada buluyor. Yeraltında aralarında kurdukları bağ ve dayanışma, aileleriyle aralarındaki ilişkiden daha güçlü. Bazılarıysa birbirlerini görmeyi reddediyorlar. Kimin nerede çıktığı, ne kadar daha göz önünde olup olmadığı, para ve şöhret gibi kıskançlık unsurları onları bölmüş durumda.
Eşleri ve partnerleri onlarla yaşamak, artık eski sessizliğinin esamisi okunmayan hayatlarıyla başa çıkmak için ümitsizce çırpınmak durumunda. Elizabeth hâlâ evden her çıktığında, etrafta gezinen fotoğrafçı var mı diye bir kontrol etmekten kendini alamıyor. Bu noktadan sonra eski, normal hayatlarına geri dönmenin çok zor olduğunu söylüyor Elizabeth, çünkü “kahramanlık” kapılarından içeri girer girmez yerel kıskançlıklar vuku bulmaya başlamış. Etrafta sürekli kameraların dolaştığını gören komşular, onların geçen yaz yaşadıkları travmayı çoktan unutmuş durumda. Neredeyse, madenin dibinde kaldıkları için “yeterince şanslı” sayılacaklar!
“Sürekli bize nasıl olduğumuz soruluyor” diyor Elizabeth, “Oysa istediğimiz artık bu yaşananları tamamen unutmak.” Eski sakin yaşantımı ve kocamı geri istiyorum, tüm istediğim bu diyor.
Bazı madencilerse “15 dakikalık” şöhretlerinden memnun. Elvis Presley taklitçisi, 34 yaşındaki Edison Pena, madenin dibinde yarattığı şovmen imajının kaymağını yiyor. Ünü tünelleri aşıp New York ve Tokyo’dan davetler alıyor. Yakın zamanda başkent Santiago’ya taşındı ve birçok yerde sahneye çıkıp şov yaptı. Hayatının en büyük tutkularından Elvis Presley, ona Alman ve İtalyan kanallarında görünme fırsatı bile verdi. Karısı Angelica ve dört yaşındaki çocukları ise başkentte, hayatlarını Copiapo’daki gibi sürdürmeye çalışıyorlar. Ancak Angelica “kiminle yaşadığını anlamaya çalıştığını söylüyor. “Maden bana bambaşka bir Edison verdi. Doğası ve prensipleri tamamen madenin dibinde kaldı.” diyor. Edison yeni hayatında yeni kararlar vermekle madenin dibindeki karanlıktan kurtulamama arasındaki noktada kalakalmış. İçinde bir yerlerde, genelde maçlarda ve sarhoşken ortaya çıkan, bastıramadığı bir öfke var. Madenden çıkınca hükümetten aldığı paranın büyük kısmını erkek kardeşiyle birlikte çarçur etmiş. Angelica sert çıkıyor: “O madenin dibinde hem Tanrı hem de şeytan vardıysa eğer, bizimkini şeytan ele geçirmiş!”

Ailelerin travmaları
Madenden çıktıktan sonra, Edison ciddi miktarda para kazandı -ve harcadı-. Mario Sepulveda ve birkaç madenci daha, uluslararası şirket çalışanları için, motive edici konferanslar düzenliyorlar. Fakat madencilerin çoğu, evlerine geri döndü. Hükümetin verdiği paralar suyunu çekmeye başladı ve tekrar hayatın gerçekleriyle yüz yüze geldiler bile. Ama en şok edicisi şüphesiz; Ariel Ticona’nın yaşamını kazanmak için tekrar madenlere dönmesi. Birçoğu şimdi tekrar yaşamın gerçekleriyle karşı karşıya. Bundan sonra ne yapacaklar? Aldıkları maddi destek onlara hayatlarının sonuna kadar yetmeyecek.
Tabii ki, avukatları hem maden sahiplerini hem de hükümeti mahkemeye vermiş durumda. Lilly Ramirez herkesin dersini alması gerektiği konusunda tereddütsüz konuşuyor. Bir taraftan Mario hayatta olduğu için Tanrıya şükrediyor ancak bir taraftan da bunun mucizelerle alakalı olmadığını söylüyor. “Bu yalnızca kötü idarecilikle alakalı.” “Eğer maden sahipleri birkaç penny fazla kazanmak yerine birazcık olsun işçilerini düşünseydi insanları böyle zor durumlarda kalmayacaktı.” Evet, belki dünya genelindeki şirketlerin ihmalkarlık vakaları davaları gibi, onlarınkinin de sonuçlanması yıllar alacak, ama şansları varsa, sonuçlanacak. Ancak bu sırada, aileler travmalarıyla başa çıkmak zorunda. 69 gün boyunca madenin dibinde yaşayan bu insanlar kendileriyle ve insanlıklarıyla yüzleştiler. Birçoğu, eğer madenden çıkabilirlerse tamamen farklı birer insan olacaklarına dair kendine ve Tanrıya söz verdi. Daha iyi bir koca, daha iyi bir baba, daha iyi bir insan olacaklarına and içtiler. Şüphesiz, yerin altında tıkılı kaldıklarında dünyayı ve hayatlarını bambaşka bir ışık altında gördüler. Ancak gerçek çok daha karmaşık. Hem onlar hem de aylarca onları bekleyen aileler için. Mario, 2 bin feet aşağıdan Lilly’ye evlenme teklif etmişti. İki evlilik tarihi geldi geçti, sözler henüz tutulmuş değil.
*Angus Macqueen’in 17.07.11 tarihli Observer’daki haberinden, Erman Ata Uncu ve Elif Ekinci tarafından kısaltılarak çevrildi.

RADİKAL