Ermeni asıllı Arjantin vatandaşı Gregorio Hayrabediyan’ın 2000 yılında yargıya başvurarak 1. Dünya Savaşı sırasında Sivas ve Harput’ta yaşayan aile fertlerinin akıbetlerinin Türkiye’ye sorulmasını istedi. 11 yıllık yargı sürecinin sonunda dünya tarihinde ilk kez sözde Ermeni soykırımı sorumlularına “evrensel yargı yetkisi” de tanındı. Mahkeme sonrası açıklama yapan Hayrabediyan’ın avukatı, kararın, Şili diktatörü Augusto Pinochet hakkında İspanyol yargıç Baltazar Garzon’un verdiği “insanlığa karşı işlenen suçların evrensel yargılanması” hükmüne dayandırıldığını söyledi.
Mahkeme kararı Türkiye aleyhine herhangi bir cezai müeyyideyi beraberinde getirmiyor ancak Ermeni örgütlerinin uluslararası forumlarda ve mahkemelerde Arjantin mahkemesinin verdiği bu yargı hükmünü delil olarak kullanabilmesinin önünü açıyor. Arjantin’de alınan kararın en önemli yanı ise daha öncekilerde Ermeni iddialarının tanınması söz konusuyken, bu kez ilk defa Türkiye hakkında bir yargıya varılmış olması.
Evrensel yargı yetkisi
Evrensel yargı yetkisi, “belli bir ülkede işlenmiş olmasına karşın aslında bütün insanlığa karşı işlenmiş sayılan suçların cezasız kalmasını önlemek için, bütün ulusal mahkemelerin yetkisinde bulunan suçların faillerinin, suçun yerine, fail ya da mağdurun vatandaşlığına bakılmaksızın yargılanabilir olması” anlamına geliyor. Yani fiil ile ilgili devlet arasında herhangi bir bağlantı noktası olmasa bile yargı yetkisinin varolması durumudur.
Mahkemenin karar metninde Almanya’dan gönderilen belgelerde, dönemin konsolos ve diplomatlarının yazdığı kriptolarda, “Sadece Ermenilere karşı işlenen suçlar değil aynı zamanda Türkiye’nin Ermeni halkını ortadan kaldırmak için sistematik bir plan yürüttüğü” yönündeki yorumlar, Almanya’nın Osmanlı Devleti’nin en büyük müttefiki olmasından dolayı birinci derecede delil olarak kabul edildiği ibaresi yer alıyor. 1915 olaylarını ‘soykırım’ olarak meclis kararıyla tanıyan ülkeler arasında bulunan Arjantin, 24 Nisan’ı “Ermeni Soykırımı’nı Anma Günü” olarak ilan etmişti. (vatan)
18
11
