Adalet Bakanı'nın 301 Tavrı: Yedi Dosyadan Altısını Reddetti

Soruşturma izninin bakanlığa verilmesinin ardından, savcılar 60 dosyayı Ankara'ya gönderdi. Bakanlık, ilk bir buçuk ayda 7 dosyayı karara bağladı. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ndeki ifade özgürlüğü prensibini dikkate alan bakanlık, 6 kişi hakkında soruşturma izni vermedi. Emniyet teşkilatına yönelik ağır hakaretler içeren dosya konusunda ise yargılama uygun görüldü. Edebiyatçı Orhan Pamuk, yazar Elif Şafak ve öldürülen gazeteci Hrant Dink'in de aralarında bulunduğu pek çok ismin mahkemeye çıkarılmasına yol açan 301. madde, uzun tartışmaların ardından mayıs ayında değiştirildi. 'Türklüğe hakaret' suçunu kapsayan madde, düşün-ce özgürlüğünü genişletmek ve savcıların önüne gelen her şikayeti iddianameye dönüştürmesini engellemek amacıyla Mec-lis tarafından yeniden düzenlendi. Ve soruşturma yapılması Adalet Bakanlığı'nın iznine bağlandı.

301'inci madde, Mayıs 2008'de değişikliğe uğradı. Değişiklikteki amaç, insanların, düşüncelerini ifade etmesi sebebiyle yargılanmasını önlemek ve savcıların önüne gelen her şikayeti iddianameye dönüştürmesini engellemekti. Kanun değişikliği aradan geçen 2,5 ayda olumlu sonuçlar vermeye başladı. Türkiye'nin farklı cumhuriyet başsavcılıklarından 60 dosya 5759 sayılı yasa gereği soruşturma izni talebiyle Adalet Bakanlığı'na gönderildi. 60 dosyadan 7'si karara bağlandı. 6 dosyaya ilişkin soruşturma izni verilmezken; sadece İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı'ndan gönderilen bir dosyaya onay çıktı. Söz konusu bu dosyada, Emniyet teşkilatına yönelik eleştiri sınırını aşan, ağır hakaret içeren cümleler olduğu için soruşturma izni verildi. Dosyalar hakkında soruşturma izni verilmemesine gerekçe olarak; AİHS'nin ifade özgürlüğünü ve buna yönelik uygulanacak yaptırımların şartlarını düzenleyen 10. maddesinin 2. fıkrasının Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nce yorumu gösterildi. Bazı dosyalar hakkında ise suçun unsurlarının oluşmadığı gerekçesiyle işlem yapılmasına gerek olmadığı bildirildi. 53 dosya ile ilgili işlemler ise sürüyor.

2005 yılına kadar yürürlükte kalan 765 sayılı TCK'nın 159. maddesinde 'Türklüğü tahkir ve tezyif' suçundan soruşturma yapılması Adalet Bakanlığı'nın iznine bağlıydı. 5237 sayılı ve Haziran 2005'te yürürlüğe giren yeni TCK'nın 301. maddesinde düzenlenen 'Türklüğü aşağılamak' suçundan soruşturma yapılması Adalet Bakanlığı'nın denetiminden çıkarıldı. Bu süreçte 301 davalarının sayısında büyük bir artış oldu. Elif Şafak, Hrant Dink, gazeteci Perihan Mağden gibi birçok aydın ve ünlü, hakim karşısına çıkmak zorunda kaldı. Kamuoyu baskısıyla konu tekrar Meclis'e geldi. Mayıs 2008'de kabul edilen 5759 sayılı yasa ile madde şu şekilde değiştirildi: Birinci fıkradaki 'Türklüğü' ibaresi 'Türk milleti', 'Cum­huriyeti' ibaresi 'Türkiye Cumhuriyeti devletini' şeklinde değiştirildi. Genel olarak ceza yaptırımı azaltılmış, artırıcı sebep olarak düzenlenmiş bulunan 'Türklüğü aşağılamanın yabancı bir ülkede bir Türk vatandaşı tara­fından işlenmesi' fıkrası kaldırıldı ve soruşturma yapılması Adalet Bakanlığı'nın iznine bağlandı.

zaman