KİMLİKTEKİ DİN İBARESİ AİHM GÜNDEMİNDE 

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, üniversitelerde türbanlı eğitimden sonra şimdi de nüfus kağıtlarındaki din ibaresi dosyasını açıyor.

Davacı Sinan Işık, 2004 yılında İzmir’de mahkemelere başvurup, nüfus cüzdanının dinle ilgili bölümünde yer alan “İslam” ibaresinin “Alevi” olarak değiştirilmesini istemiş, ancak mahkemeler, Diyanet İşleri’nin “Alevilik bir din değil İslam’ın bir yorumudur” açıklamasını temel alarak, bu talebe olumsuz yanıt vermişlerdi. Bu hüküm 21 Aralık 2004 tarihinde Yargıtay tarafından da onanmıştı.

Yargıtay kararı sonrası 2005 yılında AİHM’e başvuran Sinan Işık, nüfus cüzdanındaki “İslam” ibaresinin “Alevi” olarak değiştirilme talebinin reddedilmesinin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) din ve vicdan özgürlüğüyle ilgili 9’uncu maddesine aykırı olduğunu savunuyor.

Davacı, Türk mahkemelerinin Diyanet İşleri’nin görüşünü alarak bu konuda hükümde bulunmasının da AİHS’nin adil yargılanmayla ilgili 6’ıncı maddesiyle uyuşmadığını söylüyor. Davacı, Aleviliği tanımayan Diyanet’in konu hakkında görüş belirtme yetkisi bulunmadığını, bu konuda yetkili olabilecek organın Alevi-Bektaşi Federasyonu olduğu tezini de işliyor. Yine bu tezlerden yola çıkarak, Aleviliği tanımayan bir kuruma Alevilik hakkında görüş sorarak Türk mahkemelerinin Alevilere karşı ayrımcılık yaptığını ve AİHS’nin ayrımcılığı yasaklayan 14’üncü maddesine aykırı davrandığını savunuyor.

Davayı görmeye başlayan AİHM, Türk hükümeti ve davacının avukatına bir dizi soru yöneltti. Mahkeme, ilk olarak, davacının nüfus cüzdanındaki din ibaresinin değiştirilmesi talebinin reddinin AİHS’nin 9’uncu maddesinin ihlali olup olmadığını sordu. Mahkeme, Diyanet’in görüşü temelinde alınan bir mahkeme kararının, AİHM içtihatlarında belirtidiği gibi devletin değişik din ve inançlara karşı nötralite ve tarafsızlık mecburiyeti ilkesiyle uyumlu olup olmadığı konusunda Türk hükümetinin görüşünü öğrenmek istiyor.

Mahkeme Ankara’dan, nüfus cüzdanlarında bireylerin dinlerini açığa vuran bir ibarenin yer almasının AİHS’nin din ve vicdan özgürlüğüyle ilgili 9’uncu maddesiyla bağdaşık olup olmadığı konusunda görüşünü de talep etti.

Sinan Işık davası kimlik kartları üzerindeki din ibaresinin AİHS ile uyumluluğu konusunda yapılan ilk başvuru olması bakımından önem taşıyor. Dava sürecinde Türkiye’de devletin laiklik anlayışı konusunun gündeme gelme olasılığının yüksek olduğu da söylenmekte.

Türkiye’nin de üyesi olduğu Avrupa Konseyi’ne bağlı “Irkçılık ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Komsiyonu” (ECRI) da 2005 yılında yayımladığı bir raporda, Ankara’dan nüfus cüzdanlarındaki din ibaresinin çıkarılmasını sağlayan bir mekanizmayı en kısa sürede hayata geçirmesini istemişti.