Hükümete Tuzak mı Kuruldu? SÜLEYMAN YAŞAR YAZDI

Süleyman Yaşar / Taraf

Bütçeyi kriz lobisi bozdu

Maliye Bakanlığı, dün, mart ayı merkezî yönetim bütçe gerçekleşmelerini açıkladı. Son rakamlara göre, bütçe açığı geçen yıla kıyasla üç buçuk kat arttı.

Bu önemli bir artış. Bütçe niye birden böyle büyük bir açık verdi?

Bize göre, 2009 yılının ilk üç ayında bütçe açığının büyümesinde, krizden dolayı vergi tahsilatının azalmasından ziyade faiz, sağlık ve sosyal güvenlik ödemelerinde yaşanan önemli artışlar rol oynadı.

Dikkat ederseniz, kamuoyunda hep mahalli idarelere seçim öncesinde yapılan ödemeler tartışılmıştı. Mahalli idarelere para aktarılmaması istenmişti. Para aktarılırsa, bütçe dengesinin bozulacağı ileri sürülmüştü. Mahalli idarelere para aktarımıyla ilgili olarak ortaya atılan bu tartışma aslında bir tuzaktı. Çünkü amaç, yükselen faiz ödemelerinin üstünü örtmek ve böylece dikkatleri başka yöne çekmekti.

Peki, niye mahalli idareler hedef alındı? Çünkü kriz lobisi, 15 Eylül 2008’de Lehman Brothers yatırım bankasının iflasının ardından medyada çıkarttığı gürültüyle faizleri yaklaşık 10 puan yükseltti. Bunun Hazine’ye olan yükü tam 4,5 milyar lira oldu. Oysa mahalli idarelere verilen para 4 milyar lira tutarındaydı, yani yüksek faize giden paranın altındaydı.

Üstelik mahalli idarelere merkezî yönetim tarafından para verilmesi de zorunluydu. Çünkü mahalli idarelerin gelirlerini düzenleyen yasa hükümleri daha önce yargı organlarınca iptal edilmişti. Vatandaşa hizmet götürmeleri için merkezî yönetimin desteğine ihtiyaçları vardı.

Tuzak da buradaydı işte! Yasanın iptali ve mahalli idarelerin gelirsiz bırakılmaları görmezden gelinerek, mahalli idareler bütçe açığını yaratan karadelikler gibi gösterildi ve bütçeye asıl hasarı veren faiz ödemelerindeki artışlar böylece gözlerden kaçırıldı.

2009 yılının ilk üç ayındaki bütçe gelişmelerinin bir özelliği de, birincil açık olarak isimlendirilen ‘konvansiyonel açık’ ile ‘faiz ödemeleri’ arasındaki farkın negatife dönmesi oldu.

Anlayacağınız, bütçe artık faiz dışı fazla vermiyor, açık veriyor! Birincil bütçe dengesinin açık vermesi, maliye politikasının sürdürülebilirliği açısından olumsuz bir gelişme. Bu olumsuz gelişmeye, ‘kriz lobisi’ faiz ödemelerini arttırarak neden oldu. Diğer bir deyişle, küresel krizde yurtdışında kaybettiği paraların bir kısmını Hazine’den bu yolla tahsil etti.

Gelelim bundan sonra yaşanacak gelişmelere...

2009 yılında Türkiye’nin ulusal geliri, tahminlere göre, 960 milyar lira olacak. Bütçe açığının ulusal gelire oranı yüzde 5 olarak hesap edildiği düşünülürse, bu yılın bütçe açığı 48 milyar liraya ulaşacak. Bu açığın finansmanı için Hazine’nin daha fazla borçlanması gerekecek ve bu da faizleri yükseltecek. Yükselen faizler ise Türk parasını değerlendirecek.

Böylece gene rantiye kazanacak, gerçek yatırımcı ve işadamı ise gene zarara uğrayacak. Kriz lobisi, çok yakında ekonomiyi övmeye başlarsa hiç şaşırmayın. Ama şunu anlayın, onlar iyiyse, ekonomi kötüdür.

Merkezî Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri (milyar lira)*
 
                                  2008      2009
Bütçe giderleri         51,5       66,4
Faiz dışı giderler     37,8       48,3
Faiz giderleri            13,7       18,0
Bütçe gelirleri           47,1       47,2
Vergi gelirleri            40,2       38,1
Bütçe dengesi          -4,3      -10,3
Faiz dışı denge          9,3        -1,0

*Kaynak: Maliye Bakanlığı (Ocak-Mart dönemi)