Amerikalı Dolardan Yüz Çeviriyor YEREL PARALAR ÇIKTI

İran, Venezüella ve Çin gibi ülkeler dolar hegemonyasından kurtulmak için ticareti farklı para birimlerinde yapmaya koyulurken, Amerikalılar da ekonomik krizden paçayı kurtarmak için kendi para birimlerine yüz çeviriyor. ‘Detroit Cheer’, ‘Bay Back’, ‘BerkShare’, ‘Ithaca Hour’ ya da ‘Plenty’, Amerikan toplumlarının ayakta kalmak için doları baypas ederek bastıkları para birimlerinden sadece birkaçı. Tasarımları sanat harikası yerel paraları yazar Herman Melville, ressam Norman Rockwell ve Mohican kabilesi gibi itibar gören yerel figürler süslüyor.

Buhran günlerindeki gibi

ABD’de zuhur edip dünyayı sarsan mali kriz, Amerikalıları 1920’lerdeki buhran günlerine döndürdü. Yerel tüketimi artırıp para sirkülasyonunu korumak için kendi yerel para birimlerini basan topluluk sayısı 75’i aştı. Amerikan yasalarına göre küçük topluluklar madeni olmamak ve federal para birimi, yani doları andırmamak koşuluyla kendi para birimlerini basabiliyor. Büyük Buhran döneminde ortaya çıkmış ‘scrip’ (senet) modelinden esinlenen yerel para birimleri ve kullanma sistemi yemek ticket’larını ardırıyor. Parayı basan şirketler, müşterilere 1 dolar değerindeki yerel parayı indirimli olarak 90 veya 95 cente satıyor. Müşteriler de bu paraları sisteme dahil işyerlerinde normal değeri üzerinden harcıyor. İşyerleri ise topladıkları yerel paranın karşılığını parayı basan şirketten alıyor. Artık işyerleri de çalışanlarının maaşlarının bir kısmını yerel para ile ödüyor.
Michigan eyaletinin Traverse City kentinde otel, lokanta, doktor hatta tarot falcıları dahil en az 100 işyeri yerel para birimi ‘Bay Back’ ile iş yapıyor. Massachusetts eyaletinin kırsal kenti Berkshires’da tedavüle giren ‘BerkShare’ tutarı 2 milyon doları buldu. New York’un taşrasında da ‘Ithaca Hour’ kullanılıyor.
İşsizliği yüzde 22’yi bulduğu Detroit’te üç iş adamı, müşterilere 4 bin 500 dolar değerinde ‘Detroit Cheer’ sattı. Parayı basanlardan lokantacı Billy West, yerel ekonomiyi canlandırmaya çalıştıklarını belirterek, “Dünya ekonomik kaosla yeni sarsılıyor. Bu Detroit’in hep içinde bulunduğu bir durum” dedi. ‘Cheer’ kabul eden mobilya tararımcısı Billy West yerel paraya güvenini “Kafamda bunun gerçek değeri ile ilgili şüphe yok. Güzel bir yemek alabilirim, bira içebilirim ve başka bir Detroit firmasına yardım edebilirim. Bu benim için paradır” sözleriyle aktardı.
North Carolina’nın Pittsboro kasabasında ilk kez 2002’de basılmış ‘Plenty’ dirilirken, yerel bir bankada 9-10 dolar üzerinden işlem görebiliyor. ‘Plenty’ ile çalışan Piedmont Biofuels firmasının başkanı Lyle Estill, yerel paradan umutlu: “Haritadan silinmiş bir kasabayız. Bu para yerel ekonomiyi güçlendirecek. ‘Plenty’nin güzel tarafı da burayı terk etmiyor.”

Avrupa’da da yerel para modası

Avrupa’da da alttan alta yerel para moda oluyor. Britanya’da East Sussex’in başına buyruk kasabası Lewes, geçen yıl kendi ‘Lewes Poundu’nu basmişti. Yine 16 yerel para biriminin tedavülde bulunduğu Almanya’nın Magdeburg kentinde 200 iş yerinde ‘Urstromtaler’ kullanılıyor. (Daily Telegraph)