“Tasarlanmış bebek” dönemi başlıyor 

Yeni bir genetik teknoloji, embriyoların yalnızca fiziksel değil; zekâ, karakter ve hatta ahlakî eğilimleri hakkında da tahminler yapabildiği iddiasıyla gündemde. Elon Musk, Peter Thiel ve Coinbase CEO’su Brian Armstrong gibi teknoloji milyarderlerinin de destekçileri arasında yer aldığı bu girişim, Silikon Vadisi’nde etik tartışmaları yeniden alevlendirdi.

Gazete Oksijen’in MIT Technology Review’dan aktardığına göre, New York merkezli Nucleus Genomics isimli şirketin geliştirdiği sistem, “tasarlanmış bebek” fikrini gerçeğe dönüştürme potansiyeline sahip. Şirketin üzerinde çalıştığı teknolojiyle, ebeveynler yalnızca tercih ettikleri fiziksel görünüm veya zekâ düzeyine sahip değil, aynı zamanda belirli kişilik özellikleri taşıyan çocuklar da dünyaya getirebilecek. Uzmanlara göre bu sistem, yaklaşık sekiz yıl içinde kullanılabilir hale gelebilir.

1990’lardan beri uygulanan preimplantasyon genetik testleri (PGT), genetik yatkınlıkları belirlemek amacıyla kullanılıyordu. Ancak son yıllarda geliştirilen PGT-P yöntemiyle bu testler çok daha kapsamlı hale geldi. 2020 yılında PGT-P yöntemiyle seçilen ilk bebek dünyaya geldi ve o tarihten bu yana yüzlerce çocuğun bu yöntemle doğduğu tahmin ediliyor.

Hastalıklardan ziyade zekâ ve karakter özelliklerine odaklanmaya başlayan bu alan, yeni bir rekabeti de beraberinde getirdi. Uzun süredir Genomic Prediction ve Orchid adlı şirketler hastalık risklerini azaltmaya yönelik testlerle öne çıkarken, son dönemde Nucleus Genomics ve Herasight adlı iki yeni rakip, zekâ gibi tartışmalı genetik özelliklere yöneldi.

ZEKASI BELİRLENEBİLİYOR

Nucleus Genomics, kendisini “genetik optimizasyon şirketi” olarak tanımlıyor. Şirketin verilerine göre, bu teknoloji 2 binden fazla olası hastalık riskinin yanı sıra göz rengi, IQ, hatta anksiyete veya dikkat eksikliği gibi psikolojik eğilimleri de tespit edebiliyor. Şirketin “IVF+” adını verdiği yeni hizmet, embriyolar arasında alkol bağımlılığına, şiddetli akneye, solaklığa veya mevsimsel alerjilere yatkınlık farklarını dahi ortaya koyabildiğini öne sürüyor.

Bir diğer tartışmalı girişim olan Herasight ise, zekânın yüzde 75 oranında kalıtsal olduğunu iddia ediyor ve bununla birlikte empati, dürtü kontrolü, saldırganlık, pasiflik, dindarlık ve hatta siyasî eğilim gibi özelliklerin de embriyo aşamasında tahmin edilebileceğini savunuyor.

Bu tür gelişmeler, genetik mühendisliğinin insan yaşamında yeni bir dönemi başlatabileceği kadar, etik sınırların nerede çizilmesi gerektiği sorusunu da yeniden gündeme getiriyor.