Altı ayda kanseri yok eden yeni yöntem: Novartis’ten radyoligand devrimi 

İsviçre merkezli ilaç devi Novartis’in geliştirdiği hedefe yönelik yeni bir radyoterapi türü, klinik deneylerde beklenmedik derecede çarpıcı sonuçlar verdi. Financial Times’ın haberine göre, bazı hastalarda yalnızca altı ay içinde vücuda yayılmış kanser hücrelerinin tamamen yok olduğu görüldü.

New York’taki Memorial Sloan Kettering Kanser Merkezi’nden Onkolog Michael Morris, bu sonuçları “inanılmaz” ve “daha önce hiç görülmemiş” olarak nitelendirdi. Morris’in çalıştığı ilk klinik deneyde katılımcıların yaklaşık %9’unda taramalar tamamen temiz çıkarken, ikinci denemede bu oran %21’e yükseldi. Morris, “Metastatik hastalığı tedavi edemiyoruz. Çoğu zaman tedaviler, hastalığın görüntüleme sonuçlarına bile etki etmiyor. Burada ise çok farklı bir şey var” dedi.

İZOTOPLAR DAMAR YOLUYLA VERİLİYOR
Novartis, radyoligand tedavisinde öncülüğe 2017’de CERN bilim insanlarının kurduğu Advanced Accelerator Applications şirketini satın alarak başladı. Ardından 2018’de ABD merkezli Endocyte’ı 2,1 milyar dolara bünyesine kattı.

Radyoterapi, kanser hastalarının yarısından fazlasında uygulanan bir yöntem olsa da genellikle sağlıklı dokular da zarar görüyor. Radyoligand tedavisinde ise radyoaktif izotoplar bir ligand molekülüne bağlanarak damar yoluyla veriliyor. Bu ligand, doğrudan kanser hücrelerindeki reseptörlere tutunarak hedefli bir şekilde ışınlamayı mümkün kılıyor.

Novartis’in bu alandaki ilk onayı, 2017’de mide-bağırsak tümörleri için kullanılan Lutathera ile geldi. 2022’de ise prostat kanseri için Pluvicto ABD’de onay aldı.

Novartis CEO’su Vas Narasimhan, radyoligand tedavisinin pazar büyüklüğünün gelecekte 25-30 milyar dolara ulaşabileceğini belirtiyor. Şirketin şu anda 15 klinik çalışmada 7 farklı radyoligand tedavisi bulunuyor. Denemeler akciğer, meme, pankreas ve kolon kanserlerini de kapsayacak şekilde genişletiliyor.

Ancak sürecin ciddi lojistik engelleri var: radyoizotopların nükleer reaktörlerde üretilmesi, ilaçların birkaç gün içinde hazırlanıp hastalara ulaştırılması gerekiyor. Novartis bu zorlukları aşmak için ABD, Avrupa, Çin ve Japonya’da üretim tesislerini genişletiyor.

“BASİT DEĞİL, EŞSİZ ÇÖZÜMLER GEREKLİ”
Narasimhan, her kanser türünün farklı bir çözüm gerektirdiğini vurgulayarak, “İnsan vücudu basit bir yapboz değil, her hedef için özgün yollar geliştirmek zorundayız” dedi.

Novartis’in operasyon başkanı Steffen Lang ise üretim sürecinin titizliğini şöyle özetledi: “İzotop, hedef moleküle doğru konsantrasyonda bağlanmalı. Hızlı olmalı ama ilk seferde doğru yapılmalı.” Şirket, ilaçların hastalara zamanında ulaşabilmesi için GPS takibi ve yapay zekâ destekli lojistik çözümleri kullanıyor.

DİĞER İLAÇ DEVLERİ DE HAREKETE GEÇTİ
Radyoligand tedavisinin yükselen potansiyeli, diğer ilaç devlerini de harekete geçirdi. 2023 ve 2024’te Lilly, AstraZeneca ve Sanofi, bu alanda çalışan girişimleri satın aldı. Ancak uzmanlar, Novartis’in beş yıllık bir avantajla önde olduğunu düşünüyor.

Vontobel yatırım şirketinden portföy yöneticisi Carla Baenziger, “Bu tür hedefli tedaviler kanserin geleceği. Novartis özellikle üretim ölçeğini büyütmede birçok engeli aştı. Bu da rakipler için yüksek bir giriş bariyeri oluşturuyor” dedi.

Financial Times’ın haberinde, radyoligand tedavisinin kısa vadede zorluklarla dolu olsa da kanser tedavisinde yeni bir dönemin kapılarını aralayabileceği yorumu öne çıkıyor.