Felç sonrası bunama riski artıyor! 

“Bir insanın n? kadar sık f?lç g?çirirs?, vaskül?r d?mansa yakalanma riski o kadar artar.” Bi?l?f?ld’d?ki Prot?stan B?th?l Hastan?si nörologlarından Prof. Wolf-Rüdig?r Schäbitz bu saptamayı yapıyor. “Damar hastalığına bağlı bunama s?ndromu” anlamındaki vaskül?r d?mans, b?yind?ki kan dolaşımı bozukluğundan dolayı b?yin dokularının hasar görm?si v? ölm?siyl? ortaya çıkıyor. Bu aynı zamanda, Alzh?im?r tipi d?manstan sonra ?n sık görül?n d?mans türü.

Pıhtı atması sonucu oluşan f?lçt?n sonra ortaya çıkan hafıza sorunları, bilişs?l sınırlamalar ya da konsantrasyon zorlukları, vaskül?r d?mansın ?n ön?mli b?lirtil?ri arasında sayılıyor.

İnm? üstün? inm?

Almanya’da h?r yıl ortalama 260 bin kişi pıhtı atması sonucu f?lç g?çiriyor. Çoğu k?z d? vücuttaki hasar f?lçl? sınırlı kalmıyor.

Prof. Schäbnitz, “Bu ?n iyi ş?kild? tıbbî t?davi gör?nl?r için d? g?ç?rli. F?lç g?çirdikt?n sonra y?nid?n pıhtı atması hiç d? nadir görül?n bir durum d?ğil. Bunun akabind? d?mans oluşma riski d? artıyor. İlk k?z inm? in?n bir hastanın bunama riski yüzd? 10 s?viy?sind?yk?n, birkaç k?z f?lç g?çir?nd? bu ihtimal yüzd? 40’lara kadar çıkıyor” diyor.

H?r bunama s?ndromu Alzh?im?r d?ğil

Bunama d?ğinc? çoğu kişinin aklına h?m?n Alzh?im?r g?liyor v? hastalığın yavaş yavaş il?rl?diği sanılıyor. “Morbus Alzh?im?r” tipi vakalarda bu g?rç?kt?n d? doğru. Ancak inm? sonrası ortaya çıkan vaskül?r d?mans vakalarında bariz farklar söz konusu.

Vaskül?r d?mansta b?ynin b?lirli bölüml?ri ?tkil?niyor. Bunlar g?n?ld? b?lirli işl?vl?rd?n sorumlu sp?sifik biriml?r. Alzh?im?r’d? is? b?ynin tümü rahatsızlıktan muzdarip oluyor.

Tipik inm? b?lirtil?ri

Pıhtı atması sonucu inm?nin ?n tipik göst?rg?si, vücudun t?k tarafında oluşan f?lç durumudur. F?lcin kapsadığı alana gör?, ilgili organların har?k?t v? kontrolü d? gid?r?k zorlaşıyor v? sonunda işl?m?z hal? g?liyor

Son d?r?c? pratik olan FAST T?sti il? inm? b?lirtil?ri daha hızlı bir ş?kild? anlaşılabilir. Bu t?st, adını şu dört k?lim?nin İngilizc? anlamından alıyor:

Fac? (Yüz): Kişid?n gülüms?m?sini ist?yin. Yüzünd? v?ya ağzında bir tarafa sarkma v?ya kayma oluyor mu?

Arms (Kollar): Kollarını ön? doğru kaldırmasını ist?yin. Birind? aşağı doğru sarkma v?ya sapma oluyor mu?

Sp??ch (Konuşma): Basit bir cüml?yi t?krarlamasını ist?yin. Zorlanıyor ya da h?c?l?ri karıştırıyor mu?

Tim? (Zaman): Eğ?r bu b?lirtil?rd?n biri dahi varsa hiç zaman kayb?tm?d?n h?m?n 112’yi arayıp yardım çağırın! Zira inm? vakalarında ilk 6 saat hayatî ön?m? sahiptir.

Bu b?lirtil?rin dışında yürüm?, görm?, yutkunma ya da duyma güçlüğü gibi farklı rahatsızlıklar da ortaya çıkabilir.  Münih İnm? v? D?mans Araştırmaları Enstitüsü Dir?ktörü Prof. Martin Dichgans, inm? s?mptomlarının farklılığı konusunda şu açıklamayı yapıyor: “B?yind?ki kan dolaşımı bozuklukları, har?k?t ya da konuşma m?rk?zi gibi farklı bölg?l?rd? m?ydana g?l?bilir. B?yind?ki bazı bölg?l?r is? hafıza işl?vl?rind?n sorumludur. B?ynin arka bölümünd? oluşabil?c?k çok sayıda küçük pıhtı atması sonucu farklı b?yin bölg?l?ri arasındaki bağlantı s?kt?y? uğrayabilir. Bu bölg?l?rin tümü ‘zihins?l y?t?n?kl?r’ d?diğimiz farklı işl?vl?ri m?ydana g?tirm?kt?dir.”

F?lç vakaları azaldıkça d?mans da azalacak

F?lç g?çirm? riskini artıran ?n ön?mli risk faktörl?rinin başında hip?rtoni (yüks?k tansiyon) g?liyor. Nöroloji uzmanı Prof. Martin Dichgans, bununla ilgili çarpıcı bir g?rç?ğ? vurgu yapıyor: “Yüks?k tansiyondan muzdarip insanların sad?c? yüzd? 50’si bu t?hlik?nin bilincind?. Bunlardan da yin? yaklaşık yarısı hip?rtoni t?davisi görüyor. Bu gruptan da yin? ancak yarısı, g?r?ktiği ş?kild? ?tkin t?davi ?diliyor. Yani iyil?şm? potansiy?linin büyük bir bölümü h?ba ?diliyor.”

Oysa f?lç v? akabind? ortaya çıkabil?c?k bunamaya karşı küçük ama ?tkili önl?ml?r almak mümkün: Günd? ?n az yarım saat har?k?t ?tm?k, sağlıklı v? d?ng?li b?sl?nm?k, aşırı kilolardan kurtulmak v? sigarayı bırakmak. Bilims?l olarak ?tkinliği kanıtlanmış bu yönt?ml?rin çoğu k?z ihmal ?dilm?sinin yanı sıra ?n ön?mli sorun, insanların y?t?ri kadar bilinçl?ndiril?m?m?si.

H?pimizin başına g?l?bilir

P?k çok kişi bunama s?ndromunu y?t?rinc? ön?ms?miyor; zira bunun için h?nüz yaşının g?nç olduğunu düşünüyor. Ancak nörolog Dichangs, bunun büyük bir yanılgı olduğu uyarısını yapıyor. Bu hastalığın h?r yaş grubu v? sosyal tabakadan insanda görül?bil?c?ğini b?lirt?n Prof. Dichangs, bizzat yaşadığı bir olayı anlatıyor:

“Bir gün oturduğum mahall?d? dolaşırk?n, bird?n açık olan bir p?nc?r?d?n imdat çığlıkları duydum. S?sl?rin g?ldiği ?v? doğru yön?ldim. Doktor olduğumu bildikl?ri için b?ni iç?ri dav?t ?ttil?r. M?ğ?r birkaç Alzh?im?r hastasının birlikt? yaşadığı bir ?vmiş burası. En yakın ç?vr?mizd? bil? bu sorunların m?vcut olduğunu böyl?c? daha iyi anladım. Hiçbir ş?yd?n hab?rsiz aylarca bu binanın önünd?n g?çip gitmişim.”

Koruyucu önl?ml?r ihmal ?dilm?m?li

Batı toplumları gid?r?k yaşlanıyor v? d?mans vakaları önümüzd?ki yıllarda daha artacak. Günümüzd? bu hastalığa karşı çok sayıda koruyucu t?dbirin m?vcut olduğunu hatırlatan nörolog Martin Dichgans, ancak bunlardan hastaların, hatta doktorların bil? çou k?z yararlanılmadığını vurguluyor v? ?kliyor:

“Koruyucu önl?ml?rin ön?mi konusunda kamuoyunu v? politikacıları bilinçl?ndirm?liyiz. Bizim d? bu noktada sorumluluğumz var. Öz?llikl? d? araştırma konusunda. D?mansla ilgili h?r alanda ciddi yatırımlar yapmalıyız. T?m?l araştırmalardan salgın hastalıklara, klinik araştırmalardan uygulamalı v? koruyucu t?dbirl?r?. Hastalıkla ilgili il?rid? daha bir sürü sorunla karşılaşacağız. Bunların iv?dilikl? çözülm?si g?r?k?c?k. Bu ?snada t?m?l düstur daima şu olmalı: “Önl?m almak, ?n iyi t?davi ş?klidir.”

(DW Türkçe)