“İyi”nin, “Doğru”nun, “Güzel”in milliyeti de coğrafyası da olmaz. Bu temel prensibin evrenselliğini tespitten sonra; “İyi”nin, “Doğru”nun, “Güzel”in toplumsal kabüllerinin sadece sosyolojik temellere indirgenmesini doğru kabul etmek bizi yanıltır. Toplumu oluşturan bireylerin gündelik hayatını etkileyen sadece toplumsal güdüler veya dayatmaların ötesinde, pratiğine indiğinizde eğitimin, gelenek ve göreneklerin, inançların, kuşaktan kuşağa aktarılan kült anlayışların dikkate alınması gerekir. Bu çerçeveden baktığımızda Prof.Şerif Mardin’in, “Cumhuriyet, iyi, doğru, güzel, estetik, felsefi, ruhani, manevi, değerler konusunda derinlikli bir yapı oluşturamadı, o yüzden İslami geleneği temsil eden imam kazandı, Cumhuriyeti temsil eden öğretmen kaybetti” tespitini doğru kabul etmek mümkün değil; çünkü bu tespit, Türk insanının anılan döneme ilişkin anlayış ve gerçekliğine uymuyor. Şerif Mardin hocanın, hayatının nerdeyse tamamına yakınının yurt dışında geçmiş olması, gözlem ve deneyimlerinin yerli unsurlardan ziyade yaşadığı toplumun olgularına dayanan benzeşmeleri genellemesi ile yanlış teşhise vardırmıştır. Bugün toplum hayatımızda İmam’ın temsil ettiği varsayılan düşünceyi Öğretmen’den ayrı; Öğretmen’in temsil ettiği düşünceyi İmam’dan ayrı kategorize eden metafor, çatışmacı bir kültürün/anlayışın söylemi olarak bayraklaştırılmıştır. Nitekim Şerif Mardin’in ortaya attığı ve Türk entelijansıyasının körü körüne üstüne atladığı “Malezyalaşma” ve “Mahalle Baskısı” jargonu, Türkiye’nin çatlatılması için oluşturulmuş yapay bir fay hattın dönüşmüş bulunuyor. Şerif Mardin’in yanılgıları yanında, Sayın Nilüfer Göle’nin, “Atatürk modernleşmesinin geleneklerden koparak, daha ara kurumları yok ettiğini, dışladığını, bir şekilde toplumun eti kemiği olan kumaşını biraz dağıttığı” tespitinin daha doğru olduğunu sanıyorum. Sorunun çözümü, yine Sayın Göle’nin işaret ettiği gibi, toplum katmanını oluşturan kesimlerin ön yargısız bir anlayışla, topluma yaşatılan “kültürel erozyon”un etkilerini ortadan kaldıracak modernitenin paylaşılmasından geçtiği kanaatindeyim.