Ekonomik krizin Türkiye ekonomisine etkileri, önemli göstergelerde ciddi ölçüde bozulmalar yarattı.
Krizin etkilerinin yoğunlaştığı 2008 Eylül'ünden önce Türkiye ekonomisinde olumsuz sinyallerin geldiği önemli göstergelerden biri, sanayi üretimi oldu.
Sanayi üretiminde 2008 Ağustos ayından itibaren düşüş başladı. Sanayi üretimindeki düşüş Ağustos'ta yüzde 4.1, Eylül'de yüzde 5.2, Ekim'de yüzde 8.5, Kasım'da yüzde 13.9, Aralık'ta yüzde 17.8 olarak gerçekleşti.
2008, son beş ayındaki düşüşle sanayi üretiminin yıllık bazda 2001'den sonraki dönemde gerilediği ilk yıl oldu. Sanayi üretiminin 2008 yılı gerilemesi, yüzde sıfır virgül 9 oldu.
Büyümenin öncü göstergesi niteliğinde olan ve büyüme rakamına etkisi yüzde 35'lere varan sanayi üretiminde tablo 2009'da da değişmedi. Yılın ilk iki ayında art arda tüm zamanların en yüksek düşüşü gerçekleşti. Şubat ayında yüzde 23.8'e kadar yükselen sanayi üretimi gerilemesi, Haziran (yüzde 9.7) ve Temmuz (yüzde 9.2) aylarında tek haneye indi. Son dört aydır da bir önceki aya göre yükseliş eğilimi var.
KAPASİTE EN DÜŞÜK SEVİYEDE
Krizden önce olumsuz sinyal veren bir diğer gösterge kapasite kullanım oranı oldu. 2008 Haziran'ında yüzde 82.3 olan seviye, Temmuz'dan itibaren düşüşe geçti. 2008 sonunda yüzde 64.7 olan kapasite kullanım oranı, 2009 Ocak ve Şubat'ında ise tarihi seviyelere geriledi.
İlk iki aydaki yüzde 63.8 seviyesi, 18 yıllık veri tarihinin en düşüğüydü. Kapasite kullanım oranındaki düşüş, Haziran'dan itibaren tek haneli seviyelere indi. Seviye ise 2008 sonundaki rakamı aşarak Ağustos'ta 69.7 oldu.
İLK ÇEYREKTE TARİHİ KÜÇÜLME
Üretimdeki bu tablo, büyüme rakamlarında kendini hissettirdi. Türkiye'nin, 27 çeyreklik büyüme serüveni, 2008'in son çeyreğinde tersine döndü. Geçen yılın son üç ayında ekonomi, yüzde 6.2 daraldı. Böylece 2008 yıllık büyümesi yüzde 0.9'da kaldı.
Büyümedeki bozulma, bu yılın ilk iki çeyreğinde daha da keskinleşti. İlk çeyrekte yüzde 14.3 ile ikinci dünya savaşı yıllarından sonraki en yüksek ekonomik daralma görülürken ikinci çeyrek küçülme oranı yüzde 7 olarak açıklandı.
İŞSİZLİK ŞUBAT'TA REKOR KIRDI
Sanayi üretimindeki gerileme, devamında ekonomik küçülme sürecinin gelmesi, işsizlik oranlarını da tırmandırdı. İşsizlikte de tüm zamanların en yüksek oranı, bu yılın Şubat ayında yaşandı. Şubat'ta yüzde 16.1'e ulaşan işsizlik, Haziran 2008'den itibaren yükselişe geçmişti. Eylül'deki yüzde 10.3 seviyesi ile işsizlik, çift hanelere çıkarken 2008 yıllık işsizlik oranı da yüzde 11 oldu. Şubat'tan itibiren kısmi gerileme görülen işsizlikte Mayıs sonundaki oran, yüzde 13.6'ydı.
ENFLASYON İLK KEZ 'ALTTAN ISKALADI'
Krizle birlikte azalan iç talep, enflasyon rakamlarını da önemli dönemeçlere getirdi. Enflasyon hedeflemesi sistemine geçildiğinden bu yana hedefleri tutturamayan Merkez Bankası, 2009'un ilk altı ayı sonundaki ikinci test döneminde yine enflasyon hedeflerini tutturamadı. Ancak ilk kez hedef, banka başkanı Durmuş Yılmaz'ın ifadesiyle "alttan ıskalandı" yani hedef rakam aşılmadı, altında kaldı.
FAİZDE 9 PUANLIK İNDİRİM
Kriz süreci, faiz oranları açısından da önemli sonuçlar doğurdu. Merkez Bankası, faiz oranlarını 2008 Kasım ayından itibaren 10 ayda 9 puan indirerek yüzde 7.75'e çekti.
Ahmet ERGEN / NTV-MSNBC
18
10
