Bankalar İçin Kriz Teğet Geçiyor 

Ankara Ticaret Odası (ATO), hazırladığı çalışma ile küresel finansal kriz tüm sektörleri derinden etkilerken, bankacılık sektörünün, yüksek kredi faizleri ve hemen hemen tüm bankacılık işlem ve hizmetleri üzerinden aldıkları ücret ve komisyon gelirleriyle krizin etkisini diğer sektörlere yüklediğini belirledi.
ATO’nun, BDDK ve bankaların derlediği verilere göre, yıllık yüzde 9-11 faiz oranıyla mevduat toplayıp, yüzde 30’a ulaşan kredi faizleriyle bu parayı satan bankalar yüksek orandaki faiz marjıyla karını önemli ölçüde artırıyorlar.

-FAİZ GELİRİ GİDERDEN HIZLI ARTIYOR-

Merkez Bankası’nın gecelik faizlerde yaptığa indirime paralel olarak bankalar mevduat faizlerini son aylarda yüzde 9-11 düzeyine indirdiler. Bankalar, mevduatı daha ucuz toplamaya başlamalarına rağmen kredi faizlerini ise yüzde 20-30 oranları arasında tutmaya devam ediyor.
Bu yüzden bankaların kredilerden elde ettikleri faiz gelirleri hızla artıyor. 2008 yılında kredilerden elde ettikleri faiz geliri yüzde 32,4 artan bankaların topladıkları mevduat için yaptıkları faiz ödemelerindeki artış ise yüzde 24’te kaldı.
Bu yılın ilk iki aylık döneminde de bankaların kredilerden sağladığı faiz geliri yüzde 30,7 büyürken, mevduata ödedikleri faizdeki artış ise yüzde 25,2 olarak gerçekleşti.
BDDK’nın verilerine göre 2008 yılında bankalar, 367,4 milyar lira olan kredilerden toplam 52,1 milyar lira faiz geliri elde ederken, 454,6 milyar lira olan mevduat için ise 43,9 milyar lira faiz ödedi.

-KOBİ KREDİLERİNİ KISTILAR-

Bankalar kriz döneminde özellikle KOBİ’lere yönelik kredileri önemli ölçüde kıstılar. Yeterli teminatı olan gayrimenkul ipoteği veren işletmeler bile bankalardan eli boş döndü. BDDK’nın verilerine göre geçen yıl Ekim ayında 99 milyar lira olan bankaların küçük ve orta boy işletmelere (KOBİ) kullandırdıkları krediler bu yıl Şubat ayı sonunda 85,1 milyar liraya kadar geriledi.
Kriz döneminde mikro işletmelerin kullandığı banka kredileri 3,2 milyar, küçük işletmelerin kredileri 4 milyar, orta boy işletmelerin kredileri de 6,7 milyar lira azaldı.

-KOMİSYON VE ÜCRET GELİRLERİ-

Bankacılık sektörü yüksek kredi faizlerinin yanı sıra kullandırdıkları krediler ve bankacılık hizmetlerinden aldıkları ücret ve komisyonlarla da krizde işletmelere ve vatandaşlara önemli bir maliyetler yüklediler.
Bankaların kredi kullandırdıkları müşterilerinden peşin olarak aldıkları ücret ve komisyonlar 2008 yılında bir önceki yıla göre yüzde 22,8 oranında artarak 2,5 milyar liraya kadar yükseldi. Kredileri kısmalarına rağmen bankalar bu yılın ilk iki aylık döneminde de kullandırdıkları krediler üzerinden müşterilerinden aldıkları ücret ve komisyonları yüzde 34,7 oranında artırarak 476 milyon TL’ye çıkardılar.
Devletin, kayıt dışıyla mücadele amacıyla kira ve benzeri birçok ödemenin bankacılık sistemi üzerinden yapılmasını zorunlu kılması da hizmetlerden aldıkları ücretleri sektörün önemli bir gelir kalemi haline getirdi. Bankacılık sektörü 2008 yılında 10 milyar liralık, bu yılın ilk iki ayında ise 1,6 milyar liralık hizmet geliri elde etti.

-BANKADA HER HİZMET PARAYLA-

Bankalar, hizmetleri karşılığında değişen miktarlarda ücret talep ediyor. Bunların başında hesap işletim ücreti geliyor. Bankalar, maaş hesapları da dahil hemen hemen açılan tüm vadesiz hesaplardan, aylık, üç aylık ve altı aylık aralıklarla hesap işletim ücreti tahsil ediyor. 70 milyona yakın çeşitli türlerde açılmış mevduat hesabı bulunan bankacılık sektörü vadesiz Türk Lirası tasarruf mevduatı hesaplarından yılda 24 TL ile 58 TL arasında hesap işletim ücreti tahsil ediyor. Vadesiz Türk Lirası cinsinden ticari hesaplardan yıllık toplam 54 lirayla 100 lira arasında ücret alınıyor. Vadesiz döviz hesaplarında ise bu tutar 10 dolarla 16 dolar arasında değişiyor.
Bankalar hesap işletim ücretlerini mevduat hesaplardan otomatik olarak tahsil ediyor, müşteri, bu kesintiyi ancak hesabını kontrol ederse fark edebiliyor.
Vatandaşlar, bankalardan "hesap özeti" almak için sayfasına göre 3 TL ile 35 TL arasında ödemek zorunda kalıyor. Hesap cüzdanı ya da hesap ekstresi yazdırmak için de bazı bankalar 75 kuruşa kadar ücret alıyor.

-HAVALE ÜCRETLERİ-

Bankaların gelir elde ettikleri hizmetler arasında yer alan havale ücretleri vatandaşlara havale geçirtiyor. Havale işlemlerinde ücret, isme veya hesaba, şehir içi ve şehir dışına gönderilmesine ve gönderilen miktara göre değişiyor.
Hesaptan hesaba havale işlemlerinde bankalar 6 TL’den 300 TL’ye kadar ücret alıyor. Havale ücretini nispi olarak alan ve üst sınır koymayan bazı bankalarda, havale edilen tutara göre çok daha yüksek miktarda havale ücreti ödemek gerekiyor. Dövizle havale gönderenlerden 10-200 dolar, döviz cinsinden havalesi gelenlerden ise 20 dolar ile 300 doları arası hizmet ücreti alınıyor.
EFT işlemlerinden alınan ücret ise, hesaptan ya da nakit olarak, hesaba ya da isme gönderilmesine ve gönderilen tutara göre 10 ile 400 TL arasında değişiyor. Kendisine gelen EFT’yi vezneden nakit olarak alanlar da 20 lira ile 300 lira arasında hizmet ücreti ödemek zorunda bulunuyor.

-ÇEK VE SENETLER-

Çek almak isteyen banka müşterileri çekin yaprak sayısına göre 30 lira ile 350 lira arasında ödeme yapıyor. Bankalar kayıp çek yaprağı için 20-120 TL, karşılıksız çek bildirimi için 10-50 TL, karşılıksız çek savcılık bildirimi için 50-60 TL alıyor. Sektör, çek tahsilatlarından da değişen durumlar için değişen oran ve tutarlarda ücret talep ediyor.

-KREDİ KOMİSYONLARI-

Bankaların kredilerden peşin olarak aldığı komisyonlar da sektöre önemli miktarda gelir sağlıyor. Bankalar, dosya ücretinin yanısıra, kredi çekilen miktara bağlı olarak ihtiyaç kredilerinde 150-275, taşıt kredilerinde ise 250 TL’ye kadar komisyon alıyor. Konut kredisinde ise en az 500 lira olmak üzere çekilen miktarın yüzde 2,5’ine ulaşan tutarda komisyon tahsil ediliyor. Kredinin yüzde 2’sini bulan dosya masrafının yanı sıra 650 TL’ye kadar çıkan tutarlarda da ekspertiz ücreti müşteriden alınıyor. Bu tutarlara

-KREDİ KARTLARI-

Bankalar zaten çok yüksek faiz uyguladıkları kredi kartı müşterilerinden önemli miktarda bir geliri de üyelik ücreti ve nakit çekim ücreti ve komisyonu adıyla alıyor. Genellikle kredi kartlarında ilk yıl ücret talep etmeyen bankalar, sonraki yıllarda müşterilerinden kartın türüne ve bankaya göre değişmekle birlikte 2 lirayla 80 lira arasında yıllık üyelik ücreti alıyor. Ek kredi kartı sahiplerinden ise 2 lira ile 40 lira arasında yıllık üyelik ücreti tahsil ediliyor.
Kredi kartından nakit çekmek isteyenler ise yüzde 3,96 oranındaki faizin yanı sıra çektiği miktarın binde 3’ü ile yüzde 3,5’i arasında değişen miktarda komisyon ödemek zorunda kalıyor.

-ATM VE İNTERNET İŞLEMİ DE PARALI-

Şubelerdeki yoğunluğu azaltarak müşterileri ATM, telefon bankacılığı ve internet bankacılığı hizmetlerine yönlendirmeye çalışan bankalar, bu kanallardan yapılan işlemler üzerinden de ücret ya da komisyon alabiliyorlar. ATM’den bakiye sormak, havale yapmak, kartsız para yatırmak ya da ekstre almak için 0,5 TL ile 5 TL arasında ödeyen vatandaş, internet ve telefon aracılığıyla yaptığı işlemler için de değişen miktarlarda ödeme yapıyor. Ancak internet, telefon bankacılığı ve ATM’den yapılan işlemler şubeden yapılan işlemlere göre daha düşük bir ücrete tabi tutuluyor.

-KARLAR ARTIYOR-

Türk bankacılık sektörü, bu yıl yüzde 39’u aşan bir brüt kar artışına imza atmaya hazırlanıyor. Sektörün geçen yıl yüzde 8,6 oranında azalan brüt karı bu yılın ilk iki aylık döneminde ise yüzde 39,1 oranında artarak 4 milyar liraya yaklaştı. Sektörün net karı ise yüzde 38,3 oranında artarak 3,2 milyar lira oldu.

-AYGÜN: BANKALARIN KARI REEL SEKTÖRÜN ZARARI-

ATO Başkanı Sinan Aygün, yaşanan kriz ortamında bankaların şirketlere destek değil köstek olduğunu belirtti. Hiçbir sektörde 10’a alınan bir malın 30’a satılmasının kabul edilemeyeceğini ifade eden Aygün, "Bunun adı fırsat bankacılığı. Geçen yılın son çeyreğinde, bütün sektörler küçülürken bankacılık sektörünün yüzde 9 oranında büyümesi anlaşılır gibi değil" dedi.
Bankaların, kredi müşterilerine karşı gösterdiği acımasızlıkla ilgili olarak her gün onlarca şikâyet aldığını ifade eden Aygün şunları söyledi:
"Bu kriz döneminde bankalar sanki bizimle aynı gemide değillermiş gibi davrandılar. Kredileri kıstılar, kat kat fazla teminat gösteren, gayrimenkul ipoteği veren işletmelerimiz acil ihtiyaçları için kredi alamadılar. Geri ödemelerinde hiçbir sorun olmayan kredi müşterilerinden bile ek teminat göstermesini istediler. Hatta bazı bankalar, kredileri geri çağırarak adeta yangına benzin döktüler. Böyle davranarak piyasadaki durgunluğu artıran bankaları bundan sonra sorumlu davranmaya çağırıyorum. Bütün faizler düşerken, kredi faizlerinin aynı kalması, belki kısa vadede bankaların karını artırır ancak uzun vadede ekonominin tümü için tehdit oluşturur. Türkiye ekonomisinin bu yıl tarihi bir küçülmeye doğru gitmesinde bankalarımızın büyük sorumluluğu bulunuyor."
Aygün, hesap işletim ücreti, havale ve komisyon ücretlerinin de en çok şikayet edilen konular olduğunu belirterek, bankaların hangi hizmet ve işlemlerden ücret ya da komisyon alıp hangisinden alamayacağının yasayla belirlenmesi gerektiğini bildirdi. Bankaların ücret ve komisyonlarla vatandaşları mağdur ettiğini belirten Aygün, "Banka müşterisi de tüketicidir. Tüketiciyi korumak da devlete Anayasayla verilen bir görevdir. Bu nedenle bir bankaların komisyon, ücret ve benzeri isimlerle vatandaşlardan aldıkları paralar konusunda yasal bir düzenlemeye ihtiyaç bulunuyor. Bunlara bir üst sınır ve standart getirilmeli. Devlet ödemelerin bankacılık sistemi üzerinden yapılmasını zorunlu hale getirdikçe vatandaşı bankaların insafına terk ediyor" dedi