Mısırlı Ünlü Gazeteci Howeidy Uyardı: Neo Osmanlıcılık'tan Araplar Rahatsız... Araplar Sizi Seviyor, Osmanlı'yı Değil!

Başlarken...
Arap dünyasının önde gelen köşe yazarlarından Fahmy Howeidy, köşe yazısına sansür uygulandığı için El Ahram'daki 50 yıllık kariyerine veda etmiş, Mısır Devlet Başkanı Hüsnü Mübarek ve mevcut yönetimi eleştirdiği için resmi televizyonlara çıkmasına yasak getirilmiş bir isim. İran İslam Devrimi sonrası Tahran'a giderek Humeyni'yi tebrik eden ilk Arap gazeteci olduğunu vurgulayan Howeidy, ABD Başkanı Barack Obama'nın Mısır ziyareti sırasında görüşmek için seçilen 10 gazeteci arasında yer aldı. Ancak, kendilerine haber verilmeden bir İsrailli gazetecinin de toplantıya çağrılması üzerine Howeidy, 'İsrailliler Arap dünyasını temsil etmiyor' diyerek, toplantıya katılmadı. 'Bağımsız gazeteci olmaya çalıştığım için çok çektim' diyen ve Mısır'da basına uygulanan sansürden şikayetçi olan Howeidy Irak, Afganistan ve Irak gibi bölgesel konuların da aralarında olduğu toplam 17 kitabın yazarı. Gazetecilikte 52 yılını doldurmuş olan Mısırlı gazeteci Howeidy, Başbakanlık Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü'nün davetlisi olarak Türkiye'ye geldi. İstanbul'da kaldığı Conrad Oteli'nde bir araya geldiğimiz Howeidy ile Türkiye'nin Ortadoğu'da artan rolü, Arap dünyasının buna bakışı ve değişen Ortadoğu dengelerini konuştuk...

Şenay YILDIZ'ın röportajı...

Mısırlı gazeteci Fahmy Howeidy, Başbakanlık Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü'nün davetlisi olarak birkaç gündür Türkiye'de temaslarda bulunuyor. Howeidy'nin AKŞAM'ın sorularına yanıtları şöyle:
 

- Türkiye'nin Ortadoğu'da üstlendiği yeni rolü nedeniyle 'eksenin kaydığı' yorumlarını sıkça duyuyoruz. Siz bu konuyu nasıl görüyorsunuz?
Bu noktada AKP hükümeti ile başlayan dönemden bahsediyoruz. Arap dünyasına yönelik mesajlar Turgut Özal döneminde verilmeye başladı. Necmettin Erbakan döneminde ise yakınlaşma devam etti. Ancak, bunlar sadece mesajlardı. Asıl değişim, 2002 sonrası AKP hükümeti ile geldi. Aynı zamanda çok da şanslıydılar. Neden? Baskı altındaki Araplar model arıyorlardı ve bir anlamda tarihteki lider Mısır modeli geri geldi. 11 Eylül sonrası ABD Müslümanları 'siyasal İslam' etiketi altında saldırmaya başladı. AKP hükümeti ise, 'siyasi' İslam'ı değil, 'sivil' İslam'ı göstermek için Ortadoğu'ya geldi. Sivil İslam deyince, müezzinin minareye çıkıp vaaz vermesini değil, yol, su, insana hizmeti kastediyorum. AKP hükümetinin kendi strateji ve vizyonu var. 'Biz sadece Doğu ile Batı arasında sadece köprü değil, karar merkezi olmalıyız' diyorlar. Davutoğlu, Büyükelçiler Konferansı sırasında 'Dünyanın her yerinde olabilecek sorunları öngörüp, çözümüne yardımcı olmalıyız' dedi.
 

- Türkiye'nin dünyanın her yerinde aktif olarak sorun çözücü olması stratejisi gerçekçi ve erişilebilir bir strateji mi?
Davutoğlu'nun bu sözleri biraz fazla ama yine de umutlu ve vizyon sahibi olmak güzel diyelim. 8 senede tarih yazılmaz. Güçlü bir ülke olabilirsiniz ama dünyada bir numara değilsiniz. Bazı şeylerin abartılmaması önemli. Türkiye'den Afrika'da, dünyanın öbür ucundaki problemleri çözmesi beklenmiyor. Ama Türkiye'nin artan rolü memnuniyet yaratıyor. Burada iki şey oldu. Birincisi, Türkler Arap bölgesine ekonomik bölgeye geldiler. Türkiye İpek Yolu'nun üzerinde bize geldi. Siyaset veya din değil, gelişme, ekonomi, ticaret konuşuyorlar. Sünni olduğu için de İran'dan farklı. Böylece dengeye oturdu. Erdoğan'ın kendisine seçtiği 'inançlı hizmet' yolu, pek çok insanın yıllardır beklediği şeydi. AKP'nin modeli vaaza değil, hizmete, yol, su, baraj yapmaya yönelik bir model. Davos'taki birkaç dakika tüm tabloyu değiştirdi.

- Başbakan Erdoğan'ın, Arapça CNN tarafından yılın kişisi seçilmesi Arap liderlerince nasıl algılandı?
Arap liderlerinin utandıklarını tahmin edebiliyorum. Bunun anlamı, Arap liderleri başarısız oldu insanların umut ve güvenini kazanmakta. Türkiye'nin hiçbir resmi belgesinde 20 yıl boyunca Arap dünyasından bahsedilmediğini hatırlarsak, Türkler bugün Arap dünyasını reddetmekten, Arap halkının kalbine girdi.

- Türkiye'nin Osmanlı ruhunu yeniden canlandırmaya çalıştığı yorumları yapılıyor. Bu Arap dünyası için ne anlama geliyor?
Davutoğlu bunu yakın zamanda yine tekrarladı. Batı'nın Türkiye'nin Arap dünyasında oynadığı rolden memnun olmadığına eminim. Çünkü eskiden Türkiye'yi 'Batı'nın arka bahçesi' olarak görürlerdi ama şimdi Türkiye kendi bağımsız rolünü oynuyor ve bundan memnun olmayacaklardır. Davutoğlu'nun Yeni Osmanlı fikirlerini dile getirmesi çok da pozitif bir şey değil. Ben Başbakan Erdoğan'la konuştuğum zaman, kendisine sordum. Bana 'Hayır, biz bu görüşleri dile getirmiyoruz, başkaları söylüyor' dedi. Ama Sayın Davutoğlu bu görüşleri sıkça dile getiriyor. Ama bu negatif bir mesaj.

HENÜZ BİR ŞEYİ ÇÖZMEDİNİZ
- Neden negatif bir mesaj diyorsunuz?
Öncelikle Yeni Osmanlıcılık'tan konuşmak için çok  erken. Evet, sorunlarla ilgileniyor olabilirsiniz, ama henüz hiçbir şeyi çözmediniz. Çok önemli bir ülke olabilirsiniz, ama süper güç değilsiniz. Sizin de başka ülkelerle ve kendi içinizde Kürt meselesi gibi daha çözülmemiş sorunlarınız var. Bu nedenle, süper güç gibi davranmak için henüz erken. İkincisi, tarihi geri getiriyorsunuz. Ama tarih kitapları herkes için son derece olumlu değil. Osmanlı İmparatorluğu logosunu tekrar akıllara getirince, şu anda ihtiyacınız olmayan bazı olumsuz şeyler de meydana çıkacak. Arap dünyasında Osmanlı algısı genel olarak, olumsuz. Geçmişe bakmanın bir anlamı yok. Davutoğlu'nun dile getirdiği bu görüşler entelektüeller tarafından eleştiriliyor. Görünen o ki, 'Osmanlı' kelimesi olmadan daha iyi olacak.

- Türkiye'nin Arap halkının sevgisini kazanırken, Arap liderleri, onlar bu durumu nasıl karşılıyor?
Bölgede Mısır dışında Türkiye ile rekabet edebilecek başka ülke görmüyorum. Birinci olarak, utandılar. Mesela Davos'ta Erdoğan salonu terk edip, Amr Musa'nın orada oturmaya devam etmesi, büyük bir kıyaslama olanağı sağladı. Ben onların çok da memnun olduğunu sanıyorum ama kendilerini nasıl izah etsinler? Erdoğan, 'Hamas bir terör örgütü değil, seçilmiş bir grup' dediğinde elbette utandılar, ama bir şey de demiyorlar, ne yapabilirler ki? Hükümet gazetelerine bakınca Mısır'da bu gazetelerin Erdoğan'ı eleştirdiğini görüyoruz. Ama bunu asla resmi platformlarda yapmıyorlar.

Arap ülkeleri ABD ile evli
Arap dünyasında Arap hükümetleri ve Arap toplumları var. Seçilmiş bir hükümetiniz yoksa, ortada iki faklı kamp var demektir. Arap hükümetleri Filistin için neredeyse hiçbir şey yapmıyor. Nedeni Filistinlileri sevmemeleri değil, ABD ve İsrail'in baskıları. İsrail Gazze'yi işgal ettiği zaman Arap ülkeleri hiçbir şey yapmadı. Mısır Refah'a duvar örüyor. Bu elbette Amerika-İsrail kararı, Mısır'ın değil. İran konusunda ise, Arap dünyası net değil. ABD ile uzlaşırsa, Araplar da değişir bir gecede. ABD ile evli Araplar.

Daha aktif rol şansı artıyor
Amerİka bölgede çok önemli rol oynuyor. Ama, ABD şu anda bölgedeki rolünü değiştiriyor. Irak ve Afganistan'dan çekiliyor. Bu da, bölgede değişimlere gebe. ABD çekildiği zaman bölgede ne olacak? Türkiye önemli rol oynayabilir. ABD şu anda kendi sorunları ve Çin'in artan gücünden endişeli. Bu nedenle, dikkatleri başka yöne kayıyor. Bu Türkiye ve herhangi bir ülkenin Ortadoğu'da daha aktif rol alması için doğru zaman, büyük şans.

Türkiye'de laiklik din oldu
Fahmy Howeidy, önceki gün İstanbul Şehir Üniversitesi'nde bir konferans verdi.  Howeidy'nin buradaki konuşmasında en çok dikkat çeken kısım ise, Türkiye'de laiklikle ilgili getirdiği eleştiriler oldu. AKP'nin Türkiye'ye ve bölgeye vaaz değil, insana hizmete dayalı 'sivil İslam'ı getirdiğini belirten Howeidy, laiklikle ilgili görüşlerinin sorulması üzerine, 'Benim laiklikle sorunum var. Dine düşman Fransa laikliği var, dinle barışık İngiliz laikliği var. Dine düşman laiklikten bahsediliyorsa, sorunum var. Laiklik Türkiye'de din oldu. İlahı da var, peygamberleri de var. Biz demokrasiyi kabul ederiz ama bizim dinimiz İslam'dır. Biz İslam'a saygılı bir demokrasi istiyoruz'' dedi.

MUSTAFA KEMAL ALLAH GİBİ
Howeidy'e AKŞAM olarak konuşmasının ardından ''Türkiye'de laikliğin Allah'ı peygamberleri var' derken ne kastediyorsunuz?' diye sorduğumuzda ise, önce 'Bu ülkede bazı şeylerin çok hassas olduğunu biliyorum' diyerek yanıt vermek istemedi, daha sonra ise 'Biliyorsunuz, bu ülkede Mustafa Kemal Allah gibi. Dini eleştirebilirsiniz, ama laikliği eleştiremezsiniz' açıklamasını yaptı.

BEHLÜL VE BİHTER TÜRKİYE DEĞİL
Howeidy, Arap ülkelerinde yayımlanan Türk dizilerinin ilişkilerde bir rolü olup olmadığına yönelik soru üzerine ise, 'Ben o dizileri izlemiyorum. ABD'nin filmleri ABD'yi kovboy olarak gösteriyor. Türkiye'yi, Türkleri ise Behlül olarak anlatıyor. Türkiye Behlül mü? Mısır'da bir çobanın Behlül için koyunlarını sattığını okudum. Behlül için, Bihter için değer mi, bilmiyorum. Türkiye Behlül değil' yanıtını verdi.