ABD'NİN YENİ BELASI HAŞHAŞ DÜĞÜMÜ ÇÖZÜLEMİYOR

New York Times’ta (NYT) yer alan makalede, Taliban’ın en büyük geçim kaynağı olan haşhaş tarlalarının yok edilip edilmemesi konusunda yaşanan tartışmaya değinildi. Afgan yetkililer tarlaların yok edilmesini istese de, ABD ve NATO güçleri Marjah kentindeki çiftçilerin yüzde 60 ila 70’ninin geçimini sağlayan haşhaş arazilerine dokunmamakta kararlı.

Birleşmiş Milletler (BM) Uyuşturucu ve Suç Dairesi yetkilisi Lean-Luc Lemahieu, koalisyon güçlerinin haşhaş tarlalarında dolaşmalarının halkın gözünde olumlu bir izlenim bırakmayacağını, tarlaların yok edilmesi fikrinin şimdilik rafa kaldırılmasının en mantıklı hareket olacağı görüşünde.

Afgan yetkililer ise haşhaş tarlaları konusunda ikiye bölünmüş durumda. Bir kısmı ABD’nin görüşünü desteklerken, diğerleri anayasada haşhaş ekiminin yasak olduğunu hatırlatarak, Helmand eyaletinin bazı bölgelerinde çoktan başlandığı gibi, tarlaların hasattan önce sürülüp ortadan kaldırılmasını öneriyor.

HAŞHAŞ TALİBAN’A BIRAKILMAMALI

Afganistan Narkotikle Mücadele Bakanlığı sözcüsü Zulmai Afzali, afyondan asıl karı elde edenin Taliban olduğunu hatırlattı. Taliban’ın çiftçilere baskı yaparak haşhaştan para elde ettiğini belirten Afzali, “Haşhaşın ekilmesine izin verilirse Taliban’a güçlenmesi için fırsat verilir” dedi.

ABD hükümetinin resmi konumu genel olarak afyon üretiminin sonlandırılmasından yana olsa da Dışişleri Bakanlığı’yla Narkotik Bürosu arasındaki tartışmanın bitmesi yakın gelecekte mümkün görünmüyor.

Öte yandan, Washington ile Afgan yetkililer arasındaki haşhaş tartışmalarının merkezinde önemli bir neden-sonuç meselesi yatıyor: Marjah’taki yetersiz güvenliğin nedeni bölgede çok fazla haşhaş olması mı, yoksa çok fazla haşhaş olmasının nedeni güvenlik yetersizliği mi?

Afzali, Afganistan’ın haşhaş ekimi yapılan her bölgesinde güvenlik sorunu olduğunu belirterek bu meseleye açıklık getiriyor.

Ancak ABD ve NATO yetkililerine göre durum tam tersi. Afganistan’da güvenliğin artırıldığı 20 eyalette haşhaş ekiminin neredeyse sona erdiğini belirten yetkililer, güvenlik açığı sorununun sürdüğü yedi eyalette haşhaş tarımının devam ettiğini ifade ediyor. Lehamieu, güvenliği sağlanmamış bir ortamda haşhaşın önüne hiçbir engelin çıkmayacağını belirtti.

ÇİFTÇİ HAŞHAŞA MUHTAÇ

Helmand eyaletinin afyon karşıtı valisi Gulab Mangal, geçtiğimiz yıl içinde bölgedeki haşhaş ekiminin yüzde 33 azaltılmasına rağmen bu yılki mahsule dokunulmasını istemiyor. Nedeni ise savaştan dolayı insanların çok sıkıntı çekmiş olması.

Uluslararası Güvenlik Gücü’nün (ISAF) Afganistan’daki komutanı General Stanley McChyrstal’a bağlı danışmanlar da haşhaşın ne yapılacağı konusunda karara varmaya çalışıyor. Bir grup yetkili tüm ürünlerin en kısa zamanda yok edilmesini teklif ederken, bu uygulamanın özellikle yasadışı ekimi cesaretlendirmesinden endişe edenler de var.

Öte yandan çiftçilere önümüzdeki yasal ürünler ekmeleri için teşvikler verilmesi ve böylece kaçakçıların önüne geçilmesi de söz konusu.

Diğer bir çözüm olarak, haşhaş kaçakçılarının önüne geçilmesinin yanında çiftçilere yasal ekinler ürünler için teşvik verilmesi geçiyor.

NYT, haşhaş tarlaları hakkında karar verilmesi için çok zaman kalmadığını belirterek mevcut duruma dikkat çekti: Marjah’taki haşhaş tarlalarının üçte ikisinde şu an mahsul hasat için hazırken, bu mahsulün toplanması binlerce kişiye iş imkânı yaratılması anlamına geliyor. Arazilerinin yüzde 22’si haşhaş tarlalarından oluşan Helmand eyaleti, tek başına Afganistan’ın haşhaş ihtiyacının yarısından fazlasını karşılıyor.

30 MİLYON KİŞİNİN GEÇİM KAYNAĞI

Ancak madalyonun bambaşka bir yüzü daha var. Afganistan dünya haşhaş üretiminin yüzde 90’ını elinde tutuyor. Haşhaş ticareti tahminen 1.4 milyon haneyi yani yaklaşık 25 ile 30 milyon kişiyi geçindiriyor. Taliban’ın 2005–2008 yılları arasında haşhaştan 600 milyon dolar gelir elde ettiği düşünülüyor.

Taliban çiftçilerden yetiştirdikleri haşhaşa karışık, elde ettikleri gelirin yüzde 10’unu alıyor. 51 yaşındaki çiftçi Hacı Sayid Gül’e göre, örgüt çiftçilere hasatlarını toplayana dek koalisyon güçleri ve hükümetle savaşmaya devam edeceğinin sözünü verdiğini belirtti. Gül tüm geçiminin haşhaşa bağlı olduğunu söylerken, bir aşiret lideri, 52 yaşındaki Muhammed Nabi, güvenliğin artacağını düşündükleri gelecek yıla kadar köylülerin haşhaş tarlalarının yok edilmemesini istediklerini söyledi

Yaklaşık sekiz yıl süren savaşın ardından, haşhaş fiyatları eskisine göre oldukça geriledi. Birkaç yıl önce fiyatı buğdayın 37 kat fazlası olan haşhaş, bugün ancak buğdayın üç katı fiyattan alıcı buluyor.

Lemahieu, geçmişteki haşhaş gelirleriyle bugünkü yasal gelirler arasındaki farka bakılırsa, bugün çiftçilerin yaşam kalitelerinin artırması gerektiğini belirtti. Lamahieu çiftçilerin mahsulü bu yıl içinde yok edilirse, gelecekte yaşanacakların kendisini endişelendirdiğini söyledi.